سندروم کوشینگ نوعی اختلال است که در اثر ترشح بیش از اندازه هورمون کورتیزول در بدن به وجود می آید. این هورمون بر تمامی بافت ها و اندام های بدن اثر می گذارد و کارکرد آنها را مختل می کند. منابع خارجی به این موضوع اشاره می کنند که این سندروم می تواند در اثر مصرف دارویی هایی که سبب ترشح هورمون کورتیزول در بدن می شوند نیز به وجود بیاید.
باید بدانید که کورتیزول یک هورمون طبیعی است که توسط غدد فوق کلیوی ترشح می شود. این هورمون در مواقع استرس در بدن تولید می شود و می تواند استرس را کنترل کند. اما اگر این هورمون مداما ترشح شود می تواند سبب بروز التهاب در بدن گردد، قند خون را بالا ببرد و باعث کم آبی شود.
تولید هورمون کورتیزول در بدن توسط ماده ACTH که از غده هیپوفیز ترشح می گردد، کنترل می شود. شاید بتوان گفت سندروم کوشینگ یک بیماری رایج است که سالانه 10 تا 15 میلیون نفر در سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار می دهد.
چه عواملی سبب ابتلا به سندروم کوشینگ می شوند؟
به طور کلی عوامل متعددی می توانند سبب بروز این سندروم شوند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
آدنوم های هیپوفیز
آدنوم های هیپوفیز تومورهای خوش خیم غده هیپوفیز هستند که مقادیر بیشتری از ACTH را ترشح می کنند و باعث تولید بیش از حد کورتیزول می شوند. بیشتر بیماران یک آدنوم منفرد دارند. اولین بار این بیماری در سال 1912 توسط جراح مغز و اعصاب، هاروی کوشینگ، در کتاب « هیپوفیز و اختلالات مرتبط با آن» توصیف شد. این مشکل می تواند یکی از دلایل اصلی ابتلا به این سندروم باشد.
سندروم خارج رحمی ACTH
برخی از تومورهای خوش خیم یا بدخیم (سرطانی) هستند که می توانند در خارج از غده هیپوفیز بوجود آیند و ACTH تولید کنند. این وضعیت به سندرم ACTH خارج رحمی معروف است. مطالعات نشان می دهند که تومورهای ریه (آدنوم بدخیم یا کارسینوئیدها) از دلایل اصلی ابتلا به این سندروم هستند( بیش از 50 درصد). تومورهای دیگری نیز هستند مانند تیموما ( تومورهای سلول جزایر پانکراس) و کارسینومای مدولاری تیروئید که می توانند ACTH تولید کنند و سبب بروز این سندروم شوند.
تومورهای فوق کلیوی
غیرطبیعی بودن غدد فوق کلیوی ، مانند وجود تومور در غده فوق کلیه، می تواند باعث سندرم کوشینگ شود. بیشتر این موارد شامل تومورهای غیر سرطانی به نام آدنوم آدرنال هستند که کورتیزول اضافی را در خون آزاد می کنند.
کارسینومای آدرنال یا سرطانهای آدرنال کمترین علت ابتلا به سندرم کوشینگ به شمار می رود. سلول های سرطانی موجود در غدد فوق کلیوی سبب ترشح بیش از اندازه هورمون کورتیزول وآندروژن می شوند و همین امر سبب بروز اختلالاتی در بدن می گردد.
داروهای گلوکوکورتیکوئیدی
سندروم کوشینگ می تواند در اثر مصرف داروهای گلوکوکورتیکوئیدی ایجاد شود. این داروها اغلب برای درمان بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و آسم استفاده می شوند. درد یا آسیب در پشت یا مفاصل و بسیاری از بثورات پوستی معمولا با گلوکوکورتیکوئیدها درمان می شوند. آنها همچنین برای جلوگیری از رد عضو جدید بدن، پس از پیوند استفاده می شوند.
هر شکلی از گلوکوکورتیکوئید (خوراکی، تزریقی، استنشاقی و یا پماد مالیدنی) اگر به مقدار زیاد و برای طولانی مدت مصرف شود، می تواند باعث سندروم کوشینگ شود.
ژنتیک
برخی از مطالعات نشان می دهند که این بیماری می تواند ارثی باشد و در بین اعضای خانواده انتقال پیدا کند.
علائم سندروم کوشینگ
هر بیماری خود را با علائم خاصی نشان می دهد، شناخت این علائم به شما کمک می کند تا زودتر برای درمان بیماری اقدام کنید. علائم این سندروم به شرح زیر هستند:
- افزایش حجم صورت
- افزایش وزن بالای استخوان یقه (پد چربی سوپراکلویکولار)
- افزایش وزن در پشت گردن (قوز بوفالو)
- تغییر پوست با کبودی آسان در اندام ها و ایجاد علائم کششی بنفش (استریا) به ویژه در ناحیه شکم یا زیر بغل
- صورت قرمز و گرد
- چاقی مرکزی با افزایش وزن متمرکز بر روی قفسه سینه و شکم با دست و پاهای نازک
- رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم) در صورت، گردن، قفسه سینه، شکم و ران ها
- طاسی زنانه
- ضعف و خستگی بیش از حد
- تاری دید
- سرگیجه
- ضعف عضلانی
- اختلالات قاعدگی در زنان (آمنوره)
- کاهش قدرت باروری و یا کاهش میل جنسی
- بهبود دیرهنگام زخم
- ابتلا به دیابت
- افسردگی شدید
- نوسانات خلقی
آزمایش سندروم کوشینگ
سندروم کوشینگ بر اساس مشاهدات بالینی، بررسی سابقه بیماری، معاینات فیزیکی و انجام آزمایشات مشخص می گردد و مبنای آن تولید بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن است. آزمایشات زیر می توانند به تعیین میزان بیش از حد کورتیزول در خون کمک کنند:
آزمایش کورتیزول ادرار 24 ساعته: این آزمایش میزان کورتیزول تولید شده در ادرار در طول یک روز راکامل اندازه گیری می کند. سطح بالاتر از 50-100 میکروگرم از این هورمون در طی 24 ساعت می تواند نشان دهنده بروز این سندروم باشد.
آزمون سرکوب دگزامتازون: این آزمایش با دوز پایین تزریق دگزامتازون پاسخ غدد فوق کلیوی به ACTH را اندازه گیری می کند و اگر میزان کورتیزول خون هنوز پس از تزریق دگزامتازون بالا باشد می تواند نشان دهنده این سندروم باشد.
آزمایش کورتیزول بزاقی در اواخر شب: این آزمایش، آزمایش نسبتاً جدید است که میزان بالایی از کورتیزول در بزاق را بین ساعت 11 شب بررسی می کند. این آزمایش باید حدود 93 تا 100 درصد دقت تشخیص دارد.
عوارض سندروم کوشینگ
- پوکی استخوان که می تواند منجر به شکستگی استخوان شود.
- فشار خون بالا
- دیابت نوع 2
- عفونت های جدی یا متعدد
- از دست دادن توده عضلانی و قدرت
درمان سندروم کوشینگ
همانطور که تا بدینجا متوجه شده اید، علت این سندروم وجود کورتیزول اضافی در خون است. درمان این سندروم به کنترل این هورمون در بدن بستگی دارد. به همین دلیل مواردی نظیر کتوکونازول، میتوتان (لیسودرن) و متیراپون می تواند به درمان این بیماری کمک کند. اگر این بیماری به دلیل وجود تومور سرطانی در بدن باشد باید از روشهایی نظیر جراحی، شیمی درمانی و پرتور درمانی استفاده شود. همچنین، کارشناسان بر این امر تاکید می ورزند که این بیماران نباید در محیط های پر تنش و استرس زا باشند.
سندروم کوشینگ در کودکان
احتمال وقوع این سندروم در کودکان بالا نیست. اما کودکانی که به این سندروم دچار می شوند با مشکلات رشد رو به رو می شوند و عزت نفس پایینی خواهند داشد.
رژیم غذایی سندروم کوشینگ
به افراد مبتلا به این سندروم توصیه می شود که غذاهای تازه و مقوی بخورند. مصرف میوه ها و سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان نقش بسیار مهمی در کنترل این سندروم دارد. انواع ویتامین ها مانند ویتامین ث و ویتامین ایی از جمله آنتی اکسیدان های قوی هستند که باید به رژیم غذایی این افراد افزوده شوند. همچنین، مصرف پروتئین و غذاهای بدون چربی به این افراد توصیه می شود.
تفاوت سندروم کوشینگ و بیماری کوشینگ
بیماری کوشینگ نوع خاصی از این سندروم است و وقتی رخ می دهد که توموری در غده هیپوفیز باشد و یا اختلالاتی سبب شود غده هیپوفیز بیش از حد کورتیزول در بدن تولید کند. بیماری کوشینگ رایج ترین شکل این سندروم است که حدود 70 درصد از این سندروم را تشکیل می هد.
سوالات پرتکرار در مورد سندروم کوشینگ
در این قسمت تلاش می کنیم تا به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.
آیا این سندروم یک بیماری جدی است؟
بله! اگر این سندروم کنترل نشود می تواند مرگبار شود.
آیا استرس می تواند سبب بروز این سندروم شود؟
مطالعات نشان داده اند که استرس به تنهایی نمی تواند سبب بروز این مشکل شود. اما کسانی که به این سندروم مبتلا هستند نباید استرس داشته باشند. زیرا استرس سبب ترشح هورمون کورتیزول در بدن می شود و شرایط را وخیم می کند.
این سندروم در زنان رایج تر است یا در مردان؟
شیوع این بیماری در زنان 5 برابر بیشتر از مردان است.
این سندروم در چه سنی تشخیص داده می شود؟
این سندروم در بازه سنی 25 تا 40 سال تشخیص داده می شود.
سندروم کوشینگ و مقاومت بدن به انسولین
مطالعات جدید نشان می دهند که سندروم کوشینگ خطر ابتلا به مقاومت بدن به انسولین را افزایش می دهد و این امر می تواند زمینه ساز بیماری دیابت شود.
نکات پایانی
سندروم کوشینگ به دلیل وجود بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می شود. کورتیزول بیش از حد باعث برخی از علائم اصلی سندرم کوشینگ مانند قوز چربی بین شانه ها، صورت گرد و خطوط صورتی یا بنفش روی پوست می شود. درمان های سندروم کوشینگ می تواند سطح کورتیزول بدن را کاهش دهد و علائم را بهبود بخشد.
ضمن مطالعه مجله سلامت داروخانه آنلاین توجه داشته باشید که هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس بهبودی بیشتر است. اگر علائم سندروم کوشینگ را دارید، به خصوص اگر از داروهای گلوکوکورتیکوئیدی برای درمان مشکلاتی مانند آسم، آرتریت یا بیماری التهابی روده استفاده می کنید، به پزشک مراجعه نمایید.