نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به بیماری دیابت می تواند ایجاد شود. قند خون بالا (گلوکز) می تواند به اعصاب بدن آسیب برساند. این بیماری اغلب به اعصاب پاها آسیب می رساند و سبب بروز مشکلاتی در این قسمت از بدن می شود.
نوروپاتی دیابتی چیست؟
با توجه به این موضوع که اعصاب بدن در اثر ابتلا به بیماری دیابت چقدر آسیب دیده اند، علائم این بیماری می تواند از درد و بی حسی در پاها شروع شود و به سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، رگ های خونی و قلب برسد. برخی از افراد علائم خفیفی را تجربه می کنند و برای برخی از افراد این علائم می تواند کاملا دردناک و ناتوان کننده باشد.
این بیماری یک عارضه جدی است که در اثر ابتلا به بیماری دیابت به وجود می آید و ممکن است 50 درصد افراد دیابتی را در گیر کند. شما با مدیریت مداوم قند خون و پیروی از سبک زندگی سالم می توانید خطر ابتلا به این بیماری را به طور کامل از بین ببرید.
علائم نوروپاتی دیابتی
این بیماری چهار نوع اصلی دارد و شما می توانید به یک و یا چند نوع دیگر از این بیماری مبتلا باشید. علائم با توجه به آسیبی که به اعصاب بدن وارد شده است، مشخص می گردند. این علائم تدریجی هستند و تا زمانی که شدت آسیب به اعصاب زیاد نباشد اغلب متوجه آن نمی شود.
نوروپاتی محیطی
به این بیماری نوروپاتی محیطی متقارن دیستال نیز گفته می شود و رایج ترین بیماری است که بیماران دیابتی به آن مبتلا می شوند. این بیماری ابتدا بر روی پاها اثر می گذارد و سپس دست ها و بازوها را درگیر می کند. علائم این بیماری در شب بدتر می شود که به شرح زیرند:
- بی حسی یا کاهش توانایی احساس درد یا تغییرات دما
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
- درد یا گرفتگی شدید
- افزایش حساسیت به لمس، برای برخی از افراد حتی وزن روتختی نیز می تواند دردناک باشد
- مشکلات جدی در پا، مانند زخم، عفونت و درد استخوان و مفصل
نوروپاتی خودمختار
سیستم عصبی به صورت خود کار ارگان های مختلف بدن از جمله قلب، مثانه، معده، روده، اندام های جنسی و چشم را کنترل می کند. دیابت می تواند اعصاب هر یک از این مناطق را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بروز علائم زیر شود:
- عدم آگاهی از پایین بودن سطح قند خون (عدم آگاهی از افت قند خون)
- مشکلات مثانه یا روده
- تخلیه آهسته معده (گاستروپارزی) که باعث حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها می شود
- تغییراتی در نحوه تنظیم چشمان از نور به تاریکی
- کاهش پاسخ جنسی
نوروپاتی پروگزیمال (پلی رادیکولوپاتی دیابتی)
این بیماری که آمیوتروفی دیابتی نیز نامیده می شود، اغلب بر اعصاب ران، باسن و پاها تأثیر می گذارد. همچنین می تواند اعصاب ناحیه شکم و قفسه سینه را درگیر کند. علائم معمولاً در یک طرف بدن شروع می شود و ممکن است به قسمت های دیگر بدن نیز برسد. این علائم به شرح زیرند:
- درد شدید در ران و ران یا باسن
- ضعف عضلات ران
- مشکل در بلند شدن از حالت نشسته
- درد شدید معده
مونونوروپاتی (نوروپاتی کانونی)
مونوروپاتی دو نوع است: جمجمه و محیطی. مونونوروپاتی یک عصب خاص را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند باعث بروز علائم زیر می شود:
- مشکل در تمرکز یا دید
- احساس درد در پشت چشم
- فلج در یک طرف صورت (فلج بل)
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا انگشتان
- ضعف در دست که ممکن است باعث شود چیزهایی را رها کنید
علل نوروپاتی دیابتی چیست؟
علت دقیق این بیماری هنوز به طور دقیق مشخص نیست، با این وجود پزشکان بر این عقیده هستند که با گذشت زمان، قند خون بالا به اعصاب بدن آسیب می رساند و توانایی آنها را در ارسال سیگنال مختل می کند. همچنین، قند خون بالا به دیواره رگها آسیب وارد می کند و دیگر آنها نمی توانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز سیستم عصبی را تامین کنند.
چه کسانی در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند؟
هرکسی که دیابت داشته باشد می تواند به نوروپاتی مبتلا شود. اما برخی از عوامل خطر آسیب به سیستم عصبی را بالا می برند. این عوامل به شرح زیر هستند:
- کنترل ضعیف قند خون: قند خون کنترل نشده باعث آسیب های جدی به سیستم عصبی می شود.
- بیماری کلیوی: دیابت می تواند به کلیه ها آسیب برساند. آسیب به کلیه سموم را به خون می فرستد که می تواند منجر به آسیب عصبی شود.
- اضافه وزن: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) 25 یا بیشتر ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن رگ های شما را باریک و سخت می کند و باعث کاهش جریان خون در پاها می شود. این موضوع می تواند به اعصاب محیطی آسیب برساند.
عوارض نوروپاتی دیابتی
این بیماری می تواند عوارضی را ایجاد کند که به شرح زیرند:
- عدم آگاهی از افت قند خون: سطح قند خون زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر (میلی گرم در دسی لیتر) به طور معمول باعث لرزش، تعریق و ضربان قلب سریع می شود. اما اگر به این بیماری مبتلا باشید، ممکن است این علائم هشدار دهنده را درک نکنید.
- از بین رفتن انگشت پا: آسیب عصبی می تواند به اعصاب پا آسیب وارد کند و همین امر می تواند بریدگی ها و زخم هایی را بر روی بدن ایجاد کند که اغلب به عنوان زخم پا دیابتی شناخته می شود. اگر دیر متوجه این موضوع شوید عفونت به استخوان می رسد و خطر قطع پا را در پی دارد.
- عفونت ادراری و بی اختیاری ادرار: اگر اعصابی که مثانه را کنترل می کنند آسیب ببینند، ممکن است فرد نتواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند. باکتری ها می توانند در مثانه و کلیه جمع شوند و باعث عفونت دستگاه ادراری شوند. آسیب عصبی همچنین می تواند بر توانایی شما در احساس نیاز به دفع ادرار یا کنترل عضلات آزاد کننده ادرار تأثیر بگذارد و منجر به بی اختیاری شود.
- افت شدید فشار خون: آسیب به اعصابی که جریان خون را کنترل می کنند می تواند بر توانایی بدن در تنظیم فشار خون تأثیر بگذارد. این امر می تواند باعث افت شدید فشار هنگام ایستادن پس از نشستن شود که ممکن است منجر به سرگیجه و غش شود.
- مشکلات گوارشی: اگر آسیب عصبی به دستگاه گوارش وارد شود، می تواند یبوست و اسهال را در پی داشته باشد. این آسیب می تواند منجر به گاستروپارزی شود. در این وضعیت معده به آهستگی تخلیه می شود و یا هرگز تخلیه نمی شود و همین امر نفخ و سو هاضمه را به وجود می آورد.
- اختلال عملکرد جنسی: این بیماری می تواند بر اندام های جنسی اثر بگذارد و به آنها آسیب برساند. مردان ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند. زنان ممکن است به سختی تحریک شوند و میل به رابطه جنسی داشته باشند.
- افزایش یا کاهش تعریق: آسیب عصبی می تواند نحوه عملکرد غدد عرق را مختل کند و بدن دیگر نمی تواند دما را کنترل نماید.
چگونه از این بیماری جلوگیری کنیم؟
اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، با کنترل منظم قند خون می توانید از بروز نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنید.
مدیریت قند خون
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند افراد دیابتی حداقل سالی دو بار آزمایش A1C انجام دهند. این آزمایش میانگین سطح قند خون را برای دو تا سه ماه گذشته تخمین می زند. ممکن است این آزمایش دارای تفاوت هایی میان افراد باشد، اما به طور کلی انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند که آزمایش A1C باید کمتر از 7 درصد باشد. رژیم غذایی و استفاده از داروها و مکمل ها نقش بسیار مهمی در کنترل نوروپاتی دیابتی خواهد داشت.
مراقبت از پا
مشکلات پا از جمله زخم هایی که بهبود نمی یابند از عوارض شایع نوروپاتی دیابتی هستند. اما شما می توانید با انجام معاینه دقیق پا حداقل یک بار در سال از بروز این مشکل پیشگیری کنید. برای مراقبت پاهای خود به دستور العمل زیر توجه داشته باشید:
- هر روز پاهای خود را بررسی کنید.
- پاها را تمیز و خشک نگه دارید.
- پاهای خود را مرطوب کنید.
- ناخن های پا را با دقت کوتاه کنید.
- جوراب های تمیز و خشک بپوشید.
- کفش های مناسب بپوشید.
تشخیص نوروپاتی دیابتی
پزشکان معمولاً می توانند با انجام معاینه جسمی و بررسی دقیق علائم و سابقه پزشکی شما نوروپاتی دیابتی را تشخیص دهد. پزشک این موارد را بررسی می کند:
- قدرت و تن عضله
- رفلکس های تاندون
- حساسیت به لمس و لرزش
همراه با معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است آزمایش های خاصی را برای کمک به تشخیص نوروپاتی دیابتی انجام دهد که به شرح زیرند:
- تست رشته مونوفیلامنت: پزشک شما یک فیبر نایلون نرم (تک رشته ای) را روی قسمت هایی از پوست شما می کشد تا حساسیت شما در لمس را آزمایش کند.
- تست حسی: این آزمایش غیرتهاجمی برای بیان چگونگی واکنش اعصاب به لرزش و تغییرات دما استفاده می شود.
- آزمایش هدایت عصبی: این آزمایش میزان واکنش عصب های بازو و پاها را به سیگنال های الکتریکی اندازه گیری می کند. این آزمایش اغلب برای تشخیص سندرم تونل کارپ استفاده می شود.
- آزمایش پاسخ عضله: این آزمایش که الکترومیوگرافی نامیده می شود که ترشحات الکتریکی تولید شده در عضلات را اندازه گیری می کند.
درمان نوروپاتی دیابتی
پزشک با توجه به مشکلاتی که در بدن وجود دارد، درمان های متعددی را برای نوروپاتی دیابتی تجویز می کند. برخی از داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می شوند به شرح زیرند:
- داروهای ضد تشنج: برخی از داروها که برای درمان اختلالات تشنج (صرع) استفاده می شوند نیز برای تسکین درد عصب استفاده می شوند. انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند پرگابالین و گاباپنتین گزینه خوبی برای درمان نوروپاتی دیابتی هستند. عوارض جانبی این داروها ممکن است خواب آلودگی، سرگیجه و تورم باشد.
- داروهای ضد افسردگی: بعضی از داروهای ضد افسردگی (حتی اگر افسرده نباشید) درد عصبی را تسکین می دهند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای ممکن است به تسکین درد عصبی خفیف تا متوسط کمک کنند. داروهای موجود در این کلاس شامل آمیتریپتیلین ، دسیپرامین (نورپرین) و ایمی پرامین (توفرانیل) هستند. دولوکستین و ونلافاکسین نیز می توانند برای درمان نوروپاتی دیابتی تجویز شوند.
نکات پایانی
علت دقیق هر نوع نوروپاتی ناشناخته است. محققان فکر می کنند که با گذشت زمان، قند خون بالا و کنترل نشده به اعصاب آسیب می رساند و در توانایی ارسال سیگنال ها اختلال ایجاد می کند و منجر به نوروپاتی دیابتی می شود. قند خون بالا همچنین دیواره رگ های خونی کوچک (مویرگ ها) را که اکسیژن و مواد مغذی اعصاب را تامین می کنند، ضعیف می کند.
هر فردی که دیابت دارد ممکن است به نوروپاتی دیابتی مبتلا شود. شما می توانید ضمن مطالعه مجله سلامت داروخانه آنلاین، با مدیریت دقیق قند خون و مراقبت خوب از پاهای خود از نوروپاتی دیابتی و عوارض آن پیشگیری کرده یا آن را به تاخیر بیندازید.
