اسکن هسته ای کودکان (رفلاکس ادراری)

برگشت ادرار یا رفلاکس ادراری، دو نوع اولیه و ثانویه را شامل می شود. شایع ترین نوع رفلاکس ادراری اولیه است، بدین معنی که شلی دریچه به علل ارثی وژنتیکی بوده وازدوران جنینی وجود داشته است. بسیاری از والدین چنین کودکانی خود دچار این مشکل بوده اند ولی به علت عدم بروز علائم تشخیص داده نشده اند.

این بیماری در مواردی هم به علت جهش ژنتیکی جدید ایجاد شده است. درعده ای رفلاکس ادراری اولیه نبوده بلکه ثانویه بوده و به دلیل یک سری بیماری های دیگر مثلا مثانه عصبی ،انسداد پیشابراه و…. ایجاد می شود.

رفلاکس ادراری چیست؟

ریفلاکس مجرای ادراری، برگشت غیر طبیعی ادرار از مثانه به داخل کلیه است. رفلاکس در 20 تا 50 درصد کودکان مبتلا به عفونت ادراری دیده می شود. رفلاکس خطرناک است زیرا اجازه می دهد باکتری هایی که ممکن است در مثانه باشند به کلیه برسند. این می تواند باعث عفونت کلیه (پیلونفریت) شود که به طور بالقوه می تواند منجر به اسکار کلیه شود.

روش تشخیص رفلاکس ادرار

تصویربرداری، پایه و اساس تشخیص و کنترل رفلاکس ادراری در کودکان است. از جمله تست های تصویری استاندارد در تشخیص رفلاکس ادراری، اسکن هسته ای VCUG و سونوگرافی هستند. در هر کودکی با سن زیر 5 سال که عفونت ادراری داشته باشد همچنین در کودکان مبتلا به عفونت ادراری تب دار، با هر سنی که باشند، باید بررسی مطالعات تصویری آغاز شود.

اسکن هسته ای در کودکان، شکل و عملکرد دستگاه کلیه و مجاری ادراری تحتانی را در زمان ادرار کردن نشان می ‌دهد. درواقع گرفتن عکس با ماده حاجب است که در آن مثانه ی پر، ظرفیت آن، شکل مثانه حین انقباض، میزان ادرار موجود، تخلیه‌ ی آن از طریق پیشابراه و خود پیشابراه و برگشت غیر طبیعی ادرار از مثانه به کلیه ( (VUR دیده می ‌شود که برای انجام آن‌ یک سوند داخل پیشابراه قرار داده می ‌شود. سوند در شرایط استریل و با توضیح کامل و کافی از طرف والدین به کودک، توسط تکنسین گذاشته می شود.

اسکن هسته ای آر ان سی (RNC) :

رادیونوکلئید سیستوگرافی با تزریق تکنتیوم 99 به داخل مثانه و گرفتن عکس با دوربین گاما، تستی حساس برای ارزیابی و تشخیص رفلاکس ادراری در کودکان است. میزان اشعه دریافتی درRNC، 10 درصد VCUG های انجام شده توسط سیستم های جدید و پیشرفته و مدرن است.

معایبی که بر RNC وارد است شامل غیر دقیق بودن جزئیات آناتومیک خصوصا پیشابراه یا مجرای ادراری و تعیین گریدینگ یا درجه بندی رفلاکس است. درجه بندی دقیق امکان پذیر نیست و تقسیم بندی آن فقط به صورت خفیف، متوسط و شدید گفته می شود. RNC برای غربال گری یا تشخیص بیماری استفاده می شود. همچنین برای پیگیری و ارزیابی بهبود احتمالی رفلاکس ادراری به ویژه در دختران مورد استفاده قرار می گیرد.

شما می توانید جهت خرید قرص جوشان مولتی ویتامین کودکان آرگوسول از طریق وب سایت داروخانه آنلاین اقدام نمایید.

اسکن ایزوتوپ کلیه:

کلیه ‌ها وظیفه دفع و برداشتن مواد زاید خون مثل اوره (ترکیبات نیتروژن دار) و نمک را به عهده دارند. این مواد با حل شدن در آب به صورت مایع از کلیه‌ها و از طریق حالب به مثانه هدایت شده و دفع می شوند. از طرفی مواد هسته ای در اسکن کلیه از طریق جریان خون به کلیه‌ها می رسند. کلیه ‌ها این مواد را تغلیظ کرده، وارد حالب می کنند، سپس از آنجا وارد مثانه شده و تخلیه می شوند.

با استفاده از این روش تصاویری از کلیه ‌ها جهت بررسی رفلاکس ادراری گرفته می شود. برای اسکن هسته ای کلیه از دو مواد متفاوت به نام های DTPA و MAG3 استفاده می کنند. اسکن MAG3 به دلیل اینکه در کودکان کوچک تر و کلیه‌ های با عملکرد ضعیف قابل انجام است ارزش تشخیصی بالاتری نسبت به DTPA دارد.

کاربرد اسکن هسته ای تشخیصی رفلاکس ادراری کودکان

در واقع با این دو نوع اسکن ذکر شده ارزیابی خون ‌رسانی، عملکرد و ترشح کلیه ‌ها مورد ارزیابی و سنجش قرار می ‌گیرد. همچنین درصد عملکرد هر کلیه را به ‌طور مجزا تعیین می‌ کنند.

DTPA همچنین برای ارزیابی موارد ذیل به‌ کاربرده می ‌شود:

• تعیین عملکرد و خون‌رسانی کلیه
• فشارخون ناشی از عروق کلیوی یا رنووسکولر
• تعیین تنگی شریان کلیوی
• انسداد توبول های کلیوی و تروما
• عملکرد توبولر و خونرسانی کلیه پیوندی

DMSA اسکن هسته ای در بیماران مبتلا به پیلونفریت (عفونت کلیه) و رفلاکس ادراری است. این تست بهترین اقدام برای تعیین عملکرد بافت کلیه ها است به این صورت که نواحی از کلیه که التهاب حاد دارد یا حاوی اسکار و بافت مرده است، قابل تشخیص است.

در بیماران مبتلا به رفلاکس که تحت درمان هستند با انجام این اسکن و رویت پیشرفت اسکار یا تخریب بافت کلیه، تصمیم گیری در خصوص دخالت جراحی اتخاذ می شود. البته این تست در تشخیص عفونت حاد کلیه هم نقش دارد. دی مرکاپتوسوکسینیک اسید یک ماده رادیو اکتیو است که از طریق  ورید تزریق شده و توسط گردش خون به کلیه ها می رسد. سپس اسکن کلیه ها به وسیله ی دوربین های مخصوص گاما یا اسپکت، انجام می شود.

شما می توانید جهت خرید شربت میم اورنج میر ویتابیوتیکس از طریق وب سایت داروخانه آنلاین اقدام نمایید.

مراحل انجام اسکن

اسکن از کلیه ها نشان می دهد که کدام قسمت از کلیه ها سالم و کدام قسمت از آنها آسیب دیده یا دچار رفلاکس ادراری است. برای انجام آن آمادگی قبلی لازم نبوده و خوردن و آشامیدن برای فرد بلامانع است، مگر اینکه نیاز به بیهوشی وجود داشته باشد. این اسکن ۲ مرحله دارد که مرحله اول آن تزریق ماده ی رادیو اکتیو مذکور و مرحله دوم گرفتن عکس از کودک است.

بین تزریق و گرفتن عکس حدود ۲ تا ۴ ساعت فاصله ی زمانی وجود دارد. ماده رادیو اکتیو تزریق شده از طریق کلیه ها دفع می شود. هیدارته کردن کودک (رساندن مایعات کافی) به دفع سریع ماده رادیواکتیو از کلیه ها کمک می کند. دفع آن باعث تغییر رنگ ادرار نمی شود.

در کودکانی که اسکن می شوند، بعد از ادرار کردن، شستشوی کامل ناحیه با آب و صابون توصیه می شود. تصویر برداری حدود ۱ ساعت طول می کشد. در شیر خواران کوچک تر که همکاری لازم را ندارند ممکن است از سدیشن (آرام بخش یا خواب آور) ویا بیهوشی کمک گرفته شود. لازم به  ذکر است که در صورت نیاز به بیهوشی، ناشتایی قبل از انجام اسکن رفلاکس ادراری نیز ضرورت پیدا می کند.

عوارض اسکن هسته ای رفلاکس ادراری کودکان

تقریبا عارضه ای برای انجام این روش تشخیصی ذکر نشده است. این اسکن ارزیابی عملکرد کلیه ها را به خوبی انجام می دهد و جهت پیگیری تخریب بافت کلیه روش خوبی است.  در هر صورت با این اسکن میزان اسکار یا تخریب بافت کلیه، آسیب های کلیوی ناشی از حوادث و نیز گرفتگی شریان های کلیه ارزیابی می شود.

مراقبت های بعد از اسکن

بعد از انجام اسکن برای دفع بهتر ماده دارویی دریافتی از بدن کودک، توصیه می شود به کودک مایعات فراوان دهید. مصرف نوشیدنی ها و مکمل های حاوی انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین سی، در دفع بیشتر و بهتر کودک بسیار تاثیرگذار است.

رفلاکس ادراری چگونه درمان می شود؟

بر اساس درجه رفلاکس و سن کودک، دو نوع درمان متفاوت پزشکی و جراحی برای این عارضه وجود دارد. زمان تشخیص این بیماری، تعداد و شدت عفونت های ادراری و میزان آسیب به کلیه ها در مطالعات اشعه ایکس دیده می شود. در هر دو برنامه درمانی، فرزند شما آنتی بیوتیک های خاصی را با دوز پایین و به صورت روزانه، جهت پیشگیری از عفونت کلیه تا زمان درمان رفلاکس دریافت می کند.

درمان پزشکی مبتنی بر دانشی است که اکثر رفلاکس ها برطرف می شوند. همزمان با رشد کودک از آنتی بیوتیک با دوز کم استفاده می شود. سونوگرافی و سیستوگرام  جهت ارزیابی کلیه ها به صورت سالیانه انجام می شود. شرایط رفلاکس ادرار ممکن است برای چندین سال بدون تغییر در درجه باقی بماند. در این صورت احتمال در نظر گرفتن جراحی وجود دارد.

جراحی برای کودکان با درجه های بالاتر از این بیماری اختصاص دارد. کودکانی که با وجود مصرف آنتی بیوتیک به دلیل عفونت های مکرر، دچار علائم آسیب کلیوی در اسکن کلیه شده اند. طی این جراحی رفلاکسینگور مجدداً در محل خود قرار می گیرد. کودک سه تا چهار روز در بیمارستان خواهد بود و او همچنان تا مدتی نیاز به مصرف روزانه آنتی بیوتیک دارد.

نکات پایانی

تشخیص و درمان رفلاکس در نوزادان و کودکان کوچک اهمیت ویژه ای دارد. به طور معمول عفونت ادراری در کودکان دلایل دیگری دارد و نشان دهنده رفلاکس ادرار نیست. کودکی که قبلاً دو یا چند عفونت مجاری ادراری داشته باشد، باید برای رفلاکس ادرار مورد بررسی قرار گیرد. عدم ارزیابی به موقع، خطر آسیب دائمی کلیه را افزایش می دهد.

ضمن مطالعه مجله سلامت داروخانه آنلاین، توجه داشته باشید که اگر این بیماری در کودک شما تشخیص داده شده است، درمان به موقع تحت نظر پزشک متخصص، می تواند از آسیب جدی به کلیه های او پیشگیری نماید.

نویسنده و گردآورنده: دکتر سارا شوهانی