کتامین یک داروی بیهوشی گسستگی است و به صورت مایع شفاف یا پودر مایل به سفید است. نام تجاری کتالر است، همچنین CI-581، CL-369 و CM-52372-2 نیز جزء نام‌های دیگر این دارو هستند. از این دارو پزشک برای بیهوشی عمومی استفاده می کند که در آن به آرامش عضلانی نیاز نیست. در بیهوشی عمومی حالتی شبیه خواب ایجاد می شود و گسستگی باعث قطع ارتباط می گردد. این حالت می تواند باعث تحریف مناظر، صداها، رنگ ها و محیط اطراف شود. کتامین مانند داروهای “ال. اس. دی” و “پی. سی. پی” می تواند توهم زا باشد. کتامین به شکل اسپری بینی و تزریقی وجود دارد. پس از تزریق آن چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد تا اثر کند. کتامین بر روی عملکرد انتقال دهنده عصبی گلوتامات مغز اخلال ایجاد می کند.
از کتامین چه استفاده هایی می شود؟
این دارو توسط سازمان غذا و داروی امریکا فقط برای بیهوشی عمومی تایید شده است اما ممکن است از آن استفاده های دیگری نیز بشود:
بیهوشی عمومی
از کتامین می توان به تنهایی یا در کنار سایر داروهای بیهوشی مانند اکسید نیتروژن برای بیهوشی استفاده کرد. از این دارو برای ایجاد اثرات آرامش بخش کوتاه مدت در شرایط زیر نیز می توان استفاده نمود:
- درمان در رفتگی مفصل
- درمان شکستگی ها
- در روند ترمیم زخم افرادی مانند کودکان که برای درمان همکاری نمی کنند.
تسکین درد و کاهش حافظه کوتاه مدت
برخی از متخصصان از دوزهای پایین کتامین (بدون ایجاد گسستگی) برای تسکین درد بیمار در موارد زیر استفاده می کنند:
- کمردرد
- ضربه روحی
- درد شکمی
- شکستگی
- درمان سوختگی
- درد بازو یا پا
- جراحت جنگی
- آرام کردن کودکان هنگام نیاز به درمانی خاص
درمان افسردگی
تحقیقات حاکی از این هستند که کتامین می تواند بر روی افرادی که سایر داروها رویشان اثر نگذاشته اثرات مثبت داشته باشد و افسردگی آنها را برطرف کند. اطلاعات در این زمینه محدود است و باید پیش از تجویز، خطرات احتمالی آن در نظر گرفته شود.
تجویز دوز مناسب کتامین برای درمان افسردگی بسیار مهم است. اگر دوز این دارو به اندازه نباشد می تواند به علت توهم زایی مشکلات زیادی برای سلامتی ایجاد کند. به همین دلیل پیش از استفاده از آن باید داروهای ضدافسردگی استاندارد تجویز شود. برای درمان افسردگی با استفاده از کتامین فقط اسپری بینی اسکتامین مجوز گرفته است. از این اسپری هفته ای دو بار به مدت 1 تا 4 هفته و سپس هفته ای 1 بار برای 5 تا 9 هفته استفاده می شود.
درمان صرع
صرع به تشنج های طولانی تر از 5 دقیقه یا بیشتر از یک تشنج ظرف 5 دقیقه گفته می شود. برخی از انواع صرع مانند صرع مقاوم یا “آر. اس. ای” به وضعیتی گفته می شود که بیماری با داروهای ضد تشنج کنترل نمی شود. این بیماری شدید است و می تواند باعث آسیب مغزی و حتی مرگ شود. مطالعه ای در سال 2015 نشان داد کتامین می تواند در درمان صرع مقاوم موثر باشد؛ هرچند برای تایید این ادعا و بررسی ایمن بودن کتامین به مطالعات بیشتری نیاز است.
درمان اضطراب
براساس یکی از مطالعات مصرف کتامین می تواند به افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی کمک کند. پژوهش ها در این مورد کم است و نیاز به مطالعات بیشتری می باشد.
کتامین چه عوارضی دارد؟
از شواهد می توان نتیجه گرفت کتامین در صورتی که درست مصرف شود خطری برای افراد ندارد آن هم در صورتی که دارو برای هدفی مشخص و توسط پزشک تجویز شود. شایع ترین عوارض کتامین می تواند موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- گیجی
- احساس ناراحتی
- دوبینی
- حالت تهوع
- استفراغ
عوارض جدی تر کتامین
کتامین علاوه بر آسیب های خفیف می تواند در برخی افراد آسیب های جدی تر ایجاد کند:
- واکنش های اورژانسی: این واکنش ها می تواند به شکل بی قراری و یا گیجی پس از دوران نقاهت عمل باشد.
- افسردگی تنفسی: این مشکل با مصرف زیاد دارو ایجاد می شود.
- عدم ثبات عملکرد قلب و رگ های خونی: افزایش یا کاهش فشارخون و ضربان قلب می تواند از نتایج آن باشد.
- مشکلات شناختی یا فکری: برخی از مطالعات این اثرات را در کودکان نشان داده اند.
- افزایش فشار داخل جمجمه ای
- آسیب کبدی
تجویز کتامین برای چه افرادی ممنوع است؟
تجویز این دارو برای هیچ کدام از گروه های سنی مبتلا به بیماری هایی با احتمال افزایش فشار خون توصیه نمی شود. این بیماری ها عبارتند از:
- پارگی آئورت
- حمله قلبی
- آئوریسم
- فشار خون بالای کنترل نشده
همچنین مصرف کتامین برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، افراد باردار یا شیرده نیز مناسب نیست.
عوارض مصرف محدود کتامین
کتامین در صورت مصرف در مقادیر کم نیز می تواند علائم زیر را به همراه داشته باشد:
- سرگیجه
- تکلم ناواضح
- افسردگی روانی
- احساس جدایی از بدن
- نیستاگموس یا حرکات تکراری و کنترل نشده چشم
- احساس خونسردی و رهایی از درد
- مشکلات عوارض بیهوشی عمومی برای بدن
علائم مصرف کتامین در روز پس از مصرف
- اضطراب
- سرگردانی
- درد
- اختلال قضاوت
- بی دست و پایی
سوء مصرف کتامین چه علائمی دارد؟
از آنجا که مصرف کتامین می تواند باعث کاهش درد و تورم و از طرفی احساس رهایی از محیط شود مصرف کننده ممکن است در استفاده از کتامین دچار زیاده روی شود. زیاده روی در مصرف کتامین می تواند با احساس آرامش، جدایی از بدن و حس خوشایند شناوری همراه باشد و حتی می تواند تجربه نزدیک به مرگ را به همراه داشته باشد.
کتامین در میان نوجوانان و جوانان طرفداران بسیاری دارد و احساس توهم کوتاه مدت آن 30 تا 60 دقیقه در فرد باقی می ماند. تاثیر کتامین به گونه ای است که فرد پس از گذشت این زمان هیچ خاطره ای از اتفاقات افتاده ندارد. زیاده روی در مصرف کتامین می تواند به سلامت بدن و سایر جنبه های زندگی آسیب برساند و خطراتی به همراه داشته باشد. اثرات سوء مصرف کتامین به طور معمول بین 1 تا 2 ساعت باقی می ماند اما برخی از علائم آن می تواند حتی تا 24 ساعت به طول بیانجامد.
علائم سوء مصرف کتامین
- ضعف
- مشکل تکلم
- اسپاسم عضلانی
- کاهش دید
- کاهش تنفس
اثرات طولانی مدت سوء مصرف کتامین
- افسردگی
- زخم و درد مثانه
- معده درد
- ضعف حافظه
- مشکلات کلیوی
اگر علائم زیر را در خود مشاهده کردید حتما با اورژانس تماس بگیرید:
- تشنج
- بیهوشی
- ضربان سریع قلب
- فشار خون بالا
- سختی عضلات یا ناتوانی در حرکت
- تجربه نزدیک مرگ
تداخل دارویی کتامین
این دارو می تواند با داروهای زیر تداخل ایجاد کند:
- وازوپرسین: این دارو برای درمان فشار خون پایین موثر است. وازوپرسین با منقبض کردن رگ های خونی به این مشکل کمک می کند. کتامین نیز همین عملکرد را دارد. بنابراین پزشک برای کاهش دادن خطر انقباض بیش از حد رگ، دوز کم دارو را تجویز می کند.
- تئوفیلین یا آمیلوفیلین: از این دارو افراد مبتلا به آسم یا بیماری انسداد مزمن ریه برای درمان انسداد راه هوایی استفاده می کنند. استفاده همزمان این داروها با کتامین باعث کاهش آستانه تشنج و احتمال ایجاد آن می شود.
- داروهای کاهش دهنده عملکرد سیستم عصبی مرکزی: بنزودیازپین ها مانند داروهای ضداضطرابی مانند دیازپام یا داروهای مهار کننده درد مثل اکسی کدون نباید با کتامین مصرف شوند. مصرف همزمان این داروها می تواند باعث آرامش بخشی عمیق، کما و مرگ گردد.
- محرک های شبه آمفتامین: مطالعه ای نشان داده مصرف کتامین و این داروها می تواند اثرات ناخواسته ایجاد کند. آمفتامین ها در تشدید اختلالات فکری ناشی از کتامین اثر دارند و کتامین نیز در تشدید اضطراب، افسردگی و فقدان انرژی نقش دارد.
بهتر است پیش از استفاده از کتامین پزشک را در جریان داروهایی که مصرف می کنید حتما قرار دهید.
آیا مصرف کتامین و الکل امکان پذیر است؟
جواب این سوال منفی است. افرادی که با اختلال سوء مصرف الکل یا مسمومیت الکل درگیر هستند به هیچ عنوان نباید کتامین دریافت کنند و حتی کتامین تجویزی از سمت پزشک نیز می تواند باعث مرگ آنها شود. کتامین و الکل هر دو فعالیت سیستم عصبی مرکزی را کاهش می دهند و مصرف همزمان آنها می تواند بسیار خطرناک باشد.
آیا مصرف کتامین باعث اعتیاد می شود؟
کتامین در رده سوم داروهای غیرمخدر قرار دارد و دارویی مخدر شناخته نمی شود اما به دلیل اینکه باعث تسکین درد و روان می شود می تواند باعث وابستگی و افزایش دادن دوز مصرفی برای رسیدن به اثرات آرامشبخش و در نتیجه اعتیاد فرد شود. اعتیاد به کتامین می تواند مانند هر اعتیاد دیگری قدرت کنترل زندگی فرد را از او سلب کند. افرادی که دچار اعتیاد به کتامین هستند باید از کمک های مشاور و درمان حرفه ای برای ترک اعتیاد خود بهره ببرند. ترک کتامین می تواند باعث علائم زیر در فرد گردد:
- سرما
- تعریق
- توهم
- برانگیختگی
- اشک آلود شدن چشم
- تمایل به مصرف مواد مخدر
حقایقی در مورد کتامین
- این دارو در سال 1962 تولید شد و به عنوان یک ماده کنترل شده، در امریکا در سال 1999 طبقه بندی گردید.
- ارتش امریکا از آن به عنوان ماده بیهوش کننده در طول جنگ ویتنام استفاده کرد.
- از این دارو به عنوان ماده بیهوش کننده در دامپزشکی بسیار استفاده می شود.
- در بخش هایی از جهان که دسترسی محدود به تجهیزات مرتبط با بیهوشی وجود دارد از کتامین استفاده می شود.
- به دلیل بی رنگ و بی بو بودن کتامین و اینکه می تواند فرد را از حرکت وادارد از آن به عنوان دارویی برای تجاوز به افراد استفاده می شود.
- فرآیند تولید کتامین چند مرحله ای و پیچیده است و این مسئله باعث جلوگیری از تولید غیر قانونی آن به عنوان ماده مخدر می گردد.
