هنگامی که نوبت به مدیریت شرایط مختلف قلبی عروقی می رسد، بتا بلوکرها نقش اساسی دارند. دو بتابلوکر معمولاً تجویز شده پروپرانولول و بیزوپرولول هستند. در حالی که آنها به همان دسته از داروها تعلق دارند، ویژگی ها و کاربردهای متمایزی دارند. هدف این مقاله روشن کردن تفاوت‌های بین پروپرانولول و بیزوپرولول، برجسته کردن خواص منحصر به فرد، کاربردهای پزشکی و عوارض جانبی آن ها است.
مکانیسم عمل پروپرانولول و بیزوپرولول
پروپرانولول و بیزوپرولول هر دو با مسدود کردن گیرنده های بتا آدرنرژیک در بدن عمل می کنند و در نهایت اثرات آدرنالین و نورآدرنالین را کاهش می دهند. با انجام این کار، آنها به کاهش بار کاری بر روی قلب و کاهش فشار خون کمک می کنند.
موارد مصرف پزشکی پروپرانولول و بیزوپرولول
الف) پروپرانولول: پروپرانولول یک بتا بلوکر غیرانتخابی است، به این معنی که گیرنده های بتا-1 و بتا-2 را مسدود می کند. به دلیل مکانیسم اثر گسترده آن، برای درمان بیماری های مختلف مانند فشار خون بالا، آنژین صدری (درد قفسه سینه)، آریتمی (ریتم غیر طبیعی قلب) و میگرن استفاده می شود. علاوه بر این، پروپرانولول به دلیل توانایی آن در سرکوب علائم فیزیکی اضطراب، مانند ضربان قلب سریع و لرزش، گاهی اوقات برای اضطراب و ترس از صحنه تجویز می شود.
ب) بیزوپرولول: بیزوپرولول، از طرف دیگر، یک مسدود کننده انتخابی بتا-1 است، به این معنی که در درجه اول گیرنده های بتا-1 را در قلب هدف قرار می دهد. معمولاً برای فشار خون بالا و نارسایی قلبی تجویز می شود. بیسوپرولول یا بیزوپرولول با مسدود کردن خاص گیرنده‌های بتا-1 به کاهش ضربان قلب و کاهش نیروی انقباض کمک می‌کند و در نتیجه بار کاری بر روی قلب را کاهش می‌دهد.
فارماکوکینتیک پروپرانولول و بیزوپرولول
پروپرانولول و بیزوپرولول هر دو به صورت قرص خوراکی در دسترس هستند.
- پروپرانولول: پروپرانولول نیمه عمر نسبتاً کوتاهی در حدود 4 تا 6 ساعت دارد. به سرعت توسط بدن جذب می شود و در عرض 1 تا 2 ساعت به حداکثر غلظت پلاسما می رسد. فرمول‌های فوری رهش و همچنین فرمول‌های با رهش طولانی در دسترس هستند که بسته به نیاز بیمار، رژیم‌های دوز متفاوتی را ممکن می‌سازند.
- بیزوپرولول: بیزوپرولول نیمه عمر طولانی تری نسبت به پروپرانولول دارد که بین 9 تا 12 ساعت است. به دلیل خواص رهش پایدار، معمولاً یک بار در روز تجویز می شود. بیسوپرولول توسط کبد متابولیزه می شود و اثرات آن می تواند تا 24 ساعت باقی بماند.
اثرات جانبی پروپرانولول و بیزوپرولول
پروپرانولول: عوارض جانبی رایج پروپرانولول شامل خستگی، سرگیجه، سردی اندام ها و علائم گوارشی مانند تهوع و اسهال است. همچنین ممکن است در افراد مبتلا به آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) به دلیل عملکرد غیرانتخابی بتا بلوک کننده، برونکواسپاسم ایجاد کند.
بیزوپرولول: بیزوپرولول به خوبی تحمل می شود و عوارض جانبی آن معمولاً خفیف و گذرا است. برخی از افراد ممکن است خستگی، سرگیجه و سردرد را تجربه کنند. این دارو برای بیماران مبتلا به بیماری های تنفسی مانند آسم و COPD در مقایسه با مسدود کننده های بتا غیرانتخابی مانند پروپرانولول ایمن تر است.
گزینش پذیری پروپرانولول و بیزوپرولول
همانطور که قبلا ذکر شد، پروپرانولول یک بتا بلوکر غیر انتخابی است، به این معنی که گیرنده های بتا-1 و بتا-2 را مسدود می کند. گیرنده های بتا-1 عمدتاً در قلب یافت می شوند، در حالی که گیرنده های بتا-2 در سایر اندام ها مانند ریه ها، رگ های خونی و ماهیچه های اسکلتی وجود دارند. پروپرانولول با مسدود کردن گیرنده‌های بتا-2 به طور بالقوه می‌تواند باعث انقباض راه‌های هوایی و تنگ شدن رگ‌های خونی شود که ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مشکل‌ساز باشد.
از سوی دیگر، بیزوپرولول یک مسدود کننده انتخابی بتا-1 است، به این معنی که در درجه اول گیرنده های بتا-1 را در قلب هدف قرار می دهد. با مسدود کردن خاص گیرنده های بتا-1، بیسوپرولول اثر متمرکزتری بر سیستم قلبی عروقی دارد و خطر عوارض جانبی ناخواسته را در سایر اندام ها کاهش می دهد.
استفاده در نارسایی قلبی
بیسوپرولول به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است و برای درمان نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهش یافته (HFrEF) تایید شده است. مزایای قابل توجهی در بهبود علائم، کاهش بستری شدن در بیمارستان و افزایش طول عمر در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی نشان داده است. در مقابل، پروپرانولول معمولاً برای درمان نارسایی قلبی استفاده نمی شود و معمولاً برای سایر بیماری های قلبی عروقی ذخیره می شود.
استفاده در آنژین صدری
پروپرانولول و بیسوپرولول هر دو را می توان برای مدیریت آنژین استفاده کرد، وضعیتی که با درد قفسه سینه ناشی از کاهش جریان خون به قلب مشخص می شود. عمل غیرانتخابی پروپرانولول ممکن است با کاهش ضربان قلب، فشار خون و بار کاری قلبی به تسکین علائم آنژین کمک کند. عمل انتخابی بیسوپرولول بر روی گیرنده های بتا-1 نیز می تواند در کاهش دفعات و شدت دوره های آنژین موثر باشد.
متابولیسم و فعل و انفعالات
پروپرانولول از طریق سیستم سیتوکروم P450 به ویژه آنزیم CYP2D6 توسط کبد متابولیزه می شود. این متابولیسم می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تغییرات ژنتیکی و تداخلات با سایر داروهایی که این آنزیم را مهار یا القا می کنند، قرار گیرد. برای افرادی که پروپرانولول مصرف می کنند مهم است که از تداخلات دارویی آگاه باشند.
بیسوپرولول عمدتاً بدون تغییر از طریق کلیه ها دفع می شود و آن را به گزینه ای مناسب برای بیماران مبتلا به نارسایی کبد تبدیل می کند. با این حال، ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال عملکرد کلیه، تنظیم دوز مورد نیاز باشد.
ملاحظات خاص
پروپرانولول و بیسوپرولول باید در بیماران دیابتی با احتیاط مصرف شوند، زیرا می توانند برخی از علائم قند خون پایین (هیپوگلیسمی) مانند ضربان قلب سریع را پنهان کنند. نظارت منظم بر سطح قند خون برای افراد دیابتی که از این داروها استفاده می کنند ضروری است.
انتخاب بین پروپرانولول و بیزوپرولول باید توسط عوامل فردی مانند:
شرایط پزشکی خاص: پرداختن به نگرانی اولیه بسیار مهم است.
بیماری های زمینه ای: مشکلات تنفسی ممکن است به نفع بیزوپرولول باشد، در حالی که اضطراب ممکن است از پروپرانولول سودمند باشد.
پاسخ و تحمل بیمار: واکنش های فردی به هر دارو می تواند متفاوت باشد.
نکات پایانی
در حالی که پروپرانولول و بیزوپرولول هر دو بتا بلوکر هستند و اهداف درمانی مشابهی دارند، اما از نظر انتخاب، کاربردهای پزشکی، فارماکوکینتیک و عوارض جانبی متفاوت هستند. ماهیت غیرانتخابی پروپرانولول امکان استفاده از طیف وسیع تری از کاربردها از جمله اضطراب و میگرن را فراهم می کند، در حالی که انتخاب پذیری بیزوپرولول آن را برای شرایطی مانند فشار خون بالا و نارسایی قلبی مناسب تر می کند.
در نهایت، انتخاب بین پروپرانولول و بیزوپرولول باید بر اساس شرایط پزشکی خاص فرد و پاسخ منحصر به فرد آنها به درمان باشد. مشاوره با یک متخصص یا مشاورین مجله سلامت داروخانه آنلاین، برای تعیین مناسب ترین بتا بلوکر برای نیازهای هر بیمار بسیار مهم است.
