آیا اسپری استنشاقی فورموترول (فورادیل) دردرمان آسم موثر است؟

فورموترول (Formoterol)، که با نام تجاری فورادیل (Foradil) نیز شناخته می‌شود، یکی از داروهای کلیدی در مدیریت آسم محسوب می‌شود. آسم یک بیماری مزمن التهابی مجاری تنفسی است که با علائمی همچون تنگی نفس، خس‌خس سینه و سرفه همراه است. التهاب و واکنش‌های آلرژیک در این بیماری باعث تنگ شدن راه‌های هوایی می‌شود که به مشکلات جدی تنفسی منجر می‌گردد. درمان آسم معمولاً شامل دو رویکرد اصلی است: داروهای کنترل‌کننده که به کاهش التهاب و پیشگیری از حملات کمک می‌کنند، و داروهای تسکین‌دهنده که برای رفع سریع علائم حاد به کار می‌روند. در این میان، فورموترول ، نقش مهمی در گشاد کردن مجاری تنفسی و بهبود عملکرد ریوی ایفا می‌کند.

فورموترول چیست؟

فورموترول یک بتا-2 آگونیست طولانی‌اثر (LABA) است که برای کنترل طولانی‌مدت علائم آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) استفاده می‌شود. این دارو موجب گشاد شدن راه‌های هوایی شده و به بهبود عملکرد ریوی کمک می‌کند.

مکانیسم اثر فورموترول

فورموترول با فعال کردن گیرنده‌های بتا-2 آدرنرژیک در ماهیچه‌های صاف راه‌های هوایی، باعث شل شدن عضلات برونش‌ها و افزایش جریان هوا در ریه‌ها می‌شود. اثر این دارو نسبت به بتا-2 آگونیست‌های کوتاه‌اثر (SABA) مانند سالبوتامول ، طولانی‌تر است و می‌تواند تا ۱۲ ساعت ماندگار باشد.

مراحل اثرگذاری:

1. اتصال به گیرنده‌های بتا-۲ آدرنرژیک: فورموترول پس از استنشاق، به گیرنده‌های بتا-۲ آدرنرژیک در سطح سلول‌های عضلات صاف مجاری تنفسی متصل می‌شود.
2. فعال‌سازی آدنیلات سیکلاز و افزایش cAMP: این اتصال، آنزیم آدنیلات سیکلاز (Adenylate Cyclase) را فعال می‌کند که باعث تبدیل ATP به آدنوزین مونوفسفات حلقوی (cAMP) می‌شود.
3. فعال‌سازی مسیر PKA و مهار انقباض عضلانی: افزایش سطح cAMP باعث فعال شدن پروتئین کیناز A (PKA) شده که با مهار فسفوریلاسیون میوزین، منجر به شل شدن عضلات صاف مجاری تنفسی می‌شود و همچنین با کاهش آزادسازی واسطه‌های التهابی از ماست‌سل‌ها، پاسخ التهابی را کاهش می‌دهد.
4. اثرات نهایی: گشاد شدن برونش‌ها و بهبود جریان هوا، همراه با کاهش مقاومت راه‌های هوایی و افزایش حجم بازدمی، موجب تسهیل تنفس در بیماران مبتلا به آسم و COPD می‌شود.

اثربخشی فورموترول در درمان آسم

اثربخشی فورموترول در درمان آسم به‌طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته و مطالعات متعددی نشان داده‌اند که این دارو می‌تواند به‌طور مؤثر علائم آسم را کاهش داده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.

• بهبود عملکرد ریوی: فورموترول با افزایش ظرفیت تنفسی و کاهش انسداد راه‌های هوایی، عملکرد ریه را بهبود می‌بخشد و به تسهیل تنفس کمک می‌کند.
• کاهش حملات آسم: استفاده‌ی منظم از این دارو باعث کاهش دفعات و شدت حملات آسم می‌شود، که در نتیجه نیاز به داروهای تسکین‌دهنده فوری را کاهش می‌دهد.
• کنترل علائم شبانه: فورموترول در مدیریت علائم شبانه آسم که می‌توانند باعث اختلال خواب شوند، مؤثر است و به بیماران کمک می‌کند تا خواب آرام‌تری داشته باشند.
• اثرگذاری سریع و ماندگار: برخلاف بسیاری از دیگر آگونیست‌های بتا-۲ طولانی‌اثر (LABA)، فورموترول در ۱ تا ۳ دقیقه شروع به اثرگذاری می‌کند و اثر گشادکنندگی راه‌های هوایی آن تا ۱۲ ساعت ادامه دارد، که این ویژگی به کنترل بهتر علائم بین حملات حاد کمک می‌کند.
• استفاده در ترکیب درمانی: فورموترول معمولاً همراه با کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) تجویز می‌شود. این ترکیب، التهاب مجاری هوایی را کنترل کرده و خطر بروز تشدید حاد آسم را کاهش می‌دهد.

به‌طور کلی، فورموترول به دلیل اثر سریع، ماندگاری طولانی و کنترل مؤثر علائم آسم یکی از داروهای کلیدی در مدیریت این بیماری محسوب می‌شود.

نحوه‌ی مصرف و دوز داروی فورموترول

فورموترول به‌صورت کپسول‌های استنشاقی (برای استفاده با دستگاه خاص مانند ائروزیلر یا توربوهیلر)، اسپری استنشاقی و محلول نبولایزر در دسترس است. این دارو فقط برای مصرف استنشاقی طراحی شده و نباید بلعیده شود.

دوز توصیه‌شده

فورموترول معمولاً به‌صورت کپسول‌های استنشاقی در دوزهای ۶ و ۱۲ میکروگرم عرضه می‌شود. دوز معمول برای درمان آسم به شرح زیر است:

• بزرگسالان: ۱۲ میکروگرم، دو بار در روز (صبح و عصر)
• کودکان بالای ۵ سال: ۶ تا ۱۲ میکروگرم، دو بار در روز

دوز مصرف دارو باید توسط پزشک تعیین شود و از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید تا از بروز عوارض جانبی پیشگیری شود.

روش صحیح استفاده از فورموترول

کپسول استنشاقی:

• یک کپسول را درون محفظه‌ی دستگاه مخصوص قرار دهید.
• نفس را تا جای ممکن بیرون دهید.
• دهانه‌ی دستگاه را در دهان قرار داده و عمیق و سریع استنشاق کنید.
• نفس را چند ثانیه نگه داشته، سپس آرام بازدم کنید.

اسپری استنشاقی:

• قوطی را تکان دهید.
• دهان را کاملاً روی دهانه‌ی اسپری قرار دهید.
• هنگام فشردن اسپری، نفس عمیق بکشید.
• نفس را ۱۰ ثانیه نگه داشته، سپس آرام بازدم کنید.

بعد از مصرف، دهان خود را بشویید! این کار از عوارضی مانند عفونت قارچی دهان (کاندیدیازیس) پیشگیری می‌کند.

شربت سوسپانسیون آسماویت میر ویتابیوتیکس
198,000 تومان

عوارض جانبی فورموترول

فورموترول مانند سایر داروهای آگونیست بتا-۲، عوارض جانبی ایجاد می کند. این عوارض معمولاً خفیف و گذرا هستند، اما در برخی موارد جدی هستند.

• لرزش دست‌ها
• سردرد
• گرفتگی یا درد عضلانی
• تپش قلب و افزایش ضربان قلب
• افزایش فشار خون در برخی موارد
• سرفه یا تحریک گلو پس از استنشاق
• خشکی دهان
• تهوع
• سوءهاضمه
• تعریق بیش‌ازحد
• اضطراب یا بی‌قراری

عوارض نادر و جدی

• واکنش‌های آلرژیک مانند دشواری در تنفس (واکنش آنافیلاکتیک)، بثورات پوستی و تورم زبان، گلو یا صورت (آنژیوادم)
• آریتمی (بی‌نظمی ضربان قلب)
• تشدید بیماری قلبی در افراد با سابقه مشکلات قلبی
• برونکواسپاسم پارادوکسیکال (تنگ شدن ناگهانی راه‌های هوایی) که در برخی موارد نادر رخ می دهد.
• افت سطح پتاسیم خون (هیپوکالمی)

اگر پس از مصرف دارو احساس کردید که علائم آسم یا COPD بدتر شده‌اند، استفاده را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.

موارد احتیاط و هشدارها در مصرف فورموترول

مصرف فورموترول باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا در برخی شرایط می‌تواند خطرناک باشد یا نیاز به تنظیم دوز داشته باشد.

• در صورت سابقه واکنش آلرژیک به فورموترول یا سایر آگونیست‌های بتا-۲،  (مانند آنژیوادم یا آنافیلاکسی) نباید مصرف شود.
• فورموترول برای کنترل بلندمدت بیماری است و نباید برای درمان حملات حاد استفاده شود. در این شرایط باید از برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر مانند سالبوتامول استفاده کرد.
• در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی، فشار خون بالا و طولانی شدن فاصله QT باید با احتیاط مصرف شود چراکه باعث افزایش ضربان قلب، تپش قلب، افزایش فشار خون و آریتمی می شود.
• فورموترول می‌تواند باعث افزایش قند خون شود، بنابراین در بیماران دیابتی باید قند خون به‌طور منظم کنترل شود.
• در بیمارانی که از دیورتیک‌ها (مانند فوروزماید)، کورتیکواستروئیدها یا تئوفیلین استفاده می‌کنند، باید سطح پتاسیم کنترل شود.
• در پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) باعث افزایش عوارضی مانند تپش قلب و لرزش می شود.
• می‌تواند آستانه تشنج را کاهش دهد، بنابراین در بیماران مبتلا به صرع یا سابقه تشنج باید با احتیاط مصرف شود.
• مصرف در بارداری و شیردهی باید با مشورت پزشک انجام شود.
• در کودکان زیر ۶ سال ایمنی و اثربخشی آن به‌طور کامل مشخص نیست.
• در سالمندان باید دوز دارو با احتیاط تنظیم شود، زیرا احتمال عوارض قلبی بیشتر است.
• فورموترول نباید به‌صورت تک‌درمانی برای درمان آسم استفاده شود و معمولاً همراه با کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (مانند بودزوناید) تجویز می‌شود.

توجه داشته باشید که:

• قطع ناگهانی فورموترول باعث تشدید علائم آسم یا COPD می شود، بنابراین باید تدریجی و تحت نظر پزشک قطع شود.
• اگر بیمار نیاز دارد که دوز فورموترول را افزایش دهد، ممکن است بیماری وی بدتر شده باشد و نیاز به بررسی مجدد توسط پزشک داشته باشد.
• دوز بالای دارو باعث تپش قلب شدید، لرزش، فشار خون بالا، سردرد و بی‌قراری شود. در صورت مصرف بیش‌ازحد، بیمار باید فوراً به اورژانس مراجعه کند.

تداخلات دارویی با فورموترول

فورموترول می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد و باعث افزایش یا کاهش اثرات دارو یا بروز عوارض جانبی شود. مهم‌ترین تداخلات عبارت‌اند از:

• بتابلوکرها (مانند پروپرانولول، آتنولول، متوپرولول)
• داروهای ضدآریتمی (مانند آمیودارون، سوتالول)
• دیورتیک‌های لوپ و تیازیدی (مانند فوروزماید، هیدروکلروتیازید)
• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند فنلزین، ترانیل سیپرومین
• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (مانند آمی‌تریپتیلین، ایمی‌پرامین)
• مشتقات گزانتین (مانند تئوفیلین، آمینوفیلین)
• سالبوتامول یا سایر آگونیست‌های بتا-۲ کوتاه‌اثر (مانند تربوتالین)
• انسولین و داروهای ضد دیابت خوراکی (مانند متفورمین، گلیبنکلامید)
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی (مانند پردنیزولون)
• داروهای مدر و ملین‌های قوی

این لیست جامع تداخلات دارویی را شامل نمی‌شود؛ لذا قبل از مصرف فورموترول، حتماً داروها و مکمل‌های مصرفی خود را با پزشک یا داروساز بررسی نمایید.

نکات پایانی

اسپری استنشاقی فورموترول (فورادیل) یک داروی مؤثر در مدیریت آسم مزمن و جلوگیری از حملات آسمی است. این دارو با اثر سریع و ماندگاری طولانی، می‌تواند به بیماران کمک کند تا علائم خود را کنترل کرده و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. با این حال، برای استفاده‌ی ایمن، باید تحت نظر پزشک مصرف شود و در کنار داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی به کار رود.

منبع:

Is formoterol inhalation spray a treatment for asthma