دژنراسیون ماکولا چیست و چگونه درمان می شود؟

دژنراسیون ماکولا (Macular Degeneration) یکی از بیماری‌های چشمی شایع، به‌ویژه در افراد مسن است که می‌تواند به کاهش شدید بینایی منجر شود. این بیماری بر بخش مرکزی شبکیه که به نام ماکولا شناخته می‌شود، تأثیر می‌گذارد و دید مرکزی را مختل می‌کند.

دژنراسیون ماکولا چیست؟

دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد یک بیماری پیشرونده چشمی است که در اثر آسیب به ماکولا، ناحیه‌ای از شبکیه که مسئول دید واضح و دقیق است، رخ می‌دهد. این بیماری اغلب در افراد بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود و می‌تواند به دو نوع اصلی تقسیم شود:

1. دژنراسیون ماکولای خشک (Dry AMD): این نوع که شایع‌ترین نوع دژنراسیون ماکولا محسوب می‌شود، به تدریج و در طول زمان ایجاد می‌شود. در این وضعیت، سلول‌های حساس به نور در ماکولا به‌آرامی از بین می‌روند و بینایی مرکزی کاهش می‌یابد.
2. دژنراسیون ماکولای مرطوب (Wet AMD): این نوع شدیدتر و کم‌تر شایع است، اما سریع‌تر پیشرفت می‌کند و می‌تواند منجر به از دست رفتن شدید بینایی شود. در این نوع، عروق خونی غیرطبیعی در زیر ماکولا رشد کرده و موجب نشت مایع و خون به داخل شبکیه می‌شوند که به تخریب بینایی مرکزی می‌انجامد.

علل بروز دژنراسیون ماکولا

علت دقیق دژنراسیون ماکولا به طور کامل مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی در بروز آن نقش دارند. برخی از این علل عبارتند از:

• افزایش سن و آسیب اکسیداتیو: با افزایش سن، تجمع مواد زائد و استرس اکسیداتیو باعث تخریب سلول‌های شبکیه می‌شود.
• اختلال در خون‌رسانی شبکیه: کاهش عملکرد عروق خونی می‌تواند باعث عدم تغذیه مناسب ماکولا شود.
• التهاب مزمن: التهاب مداوم نقش مهمی در پیشرفت بیماری دارد.
• تجمع دروزن (Drusen): رسوبات زردرنگی که در زیر شبکیه جمع می‌شوند و می‌توانند باعث اختلال در عملکرد سلول‌های ماکولا شوند.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر دژنراسیون ماکولا هستند؟

• سن: شایع‌ترین عامل خطر، افزایش سن است. افراد بالای ۵۰ سال بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
• ژنتیک و سابقه خانوادگی: داشتن اعضای خانواده مبتلا، احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر قابل پیشگیری است که خطر AMD را تا ۲ تا ۴ برابر افزایش می‌دهد.
• چاقی و سبک زندگی ناسالم: چاقی و عدم تحرک بدنی خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
• فشار خون بالا: می‌تواند بر عروق خونی شبکیه تأثیر بگذارد و باعث تشدید بیماری شود.
• دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی: دیابت و کلسترول بالا می‌توانند در پیشرفت دژنراسیون ماکولا نقش داشته باشند.
• نور خورشید اشعه UV : قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید بدون محافظت می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد.
• رژیم غذایی نامناسب: مصرف کم میوه‌ها، سبزیجات و مواد مغذی مثل آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا-۳، احتمال بیماری را افزایش می‌دهد.
• مصرف زیاد الکل: خطر بروز AMD را بالا می برد.

علائم دژنراسیون ماکولا

علائم این بیماری به تدریج ظاهر می‌شوند و بسته به نوع (خشک یا مرطوب) شدت متفاوتی دارند.

• کاهش تدریجی دید مرکزی: اشیاء در مرکز میدان دید تار یا کدر به نظر می‌رسند.
• مشکل در دیدن جزئیات: خواندن متن‌های ریز یا تشخیص چهره افراد دشوار می‌شود.
• موج‌دار یا خمیده دیدن خطوط مستقیم: علامت رایج در نوع مرطوب بیماری که نشان‌دهنده نشت مایع از عروق غیرطبیعی در شبکیه است.
• وجود لکه‌های تاریک در مرکز دید: به‌ویژه هنگام مطالعه یا تمرکز روی یک نقطه خاص.
• کاهش درک رنگ‌ها: رنگ‌ها کم‌رنگ‌تر یا محو به نظر می رسند.
• حساسیت به نور: برخی بیماران دچار افزایش حساسیت به نورهای شدید می‌شوند.
• کند شدن تطابق دید در نور کم: سختی در دیدن محیط‌های تاریک یا تغییر ناگهانی از روشنایی به تاریکی.

علائم در مراحل اولیه ممکن است خفیف باشند، اما با پیشرفت بیماری، دید مرکزی فرد به شدت مختل می‌شود. اگر متوجه تغییرات بینایی شدی، بهتر است سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

تشخیص دژنراسیون ماکولا

تشخیص دژنراسیون ماکولا معمولاً توسط متخصص چشم‌پزشک از طریق بررسی‌های دقیق و استفاده از ابزارهای تشخیصی پیشرفته انجام می‌شود. روش‌های رایج عبارتند از:

• معاینه بالینی: با استفاده از دستگاه اسیلووسکوپ، پزشک به بررسی شبکیه و ماکولا می‌پردازد تا وجود تغییرات مانند رسوبات (Drusen) یا تغییرات عروقی را شناسایی کند.
• آزمون آملر: این آزمون ساده کمک می‌کند تا تغییرات دید مرکزی بیمار مشخص شود؛ هر گونه انحراف یا تغییر در خطوط تست می‌تواند نشان‌دهنده وجود بیماری باشد.
• تصویربرداری OCT (Optical Coherence Tomography): این روش تصویربرداری از ساختار لایه‌های شبکیه استفاده می‌کند و به تشخیص زودهنگام تغییرات در ساختار ماکولا کمک می‌کند.
• آنجیوگرافی فلئوروسئین: در موارد مشکوک به نوع مرطوب بیماری، این تست کمک می‌کند تا نشت عروق غیرطبیعی را شناسایی کرده و دامنه آسیب را ارزیابی کند.

این روش‌ها با همکاری یکدیگر به تشخیص دقیق دژنراسیون ماکولا کمک می‌کنند و در تعیین نوع و مرحله بیماری نقش اساسی دارند.

روش‌های درمانی دژنراسیون ماکولا

درمان دژنراسیون ماکولا بسته به نوع آن (خشک یا مرطوب) متفاوت است. در حال حاضر، برای نوع خشک درمان قطعی وجود ندارد، اما برخی اقدامات می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند. در نوع مرطوب، درمان‌هایی برای کنترل رشد عروق غیرطبیعی و کاهش آسیب به شبکیه در دسترس هستند.

1.     درمان نوع خشک (Dry AMD)

• مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی: مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبی از لوتئین، زآگزانتین، ویتامین C، ویتامین E، روی و مس می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.
• رژیم غذایی سالم: مصرف سبزیجات برگ‌سبز، ماهی‌های چرب و مواد غذایی حاوی امگا-۳ می‌تواند از شبکیه محافظت کند.
• کنترل عوامل خطر: ترک سیگار، کنترل فشار خون و دیابت و استفاده از عینک آفتابی برای کاهش آسیب اشعه UV توصیه می‌شود.
• استفاده از وسایل کمکی بینایی: مانند ذره‌بین یا ابزارهای دیجیتال برای کمک به بیمارانی که دچار کاهش دید مرکزی شده‌اند.

سافت ژل ماکو-ویت آنتی ای جینگ 30 عددی
231,000 تومان

2.     درمان نوع مرطوب (Wet AMD)

• داروهای ضد فاکتور رشد عروق (Anti-VEGF): این داروها مانند آیلیا (Aflibercept)، لوسنتیس (Ranibizumab) و بواسیزوماب (Bevacizumab) مستقیماً داخل چشم تزریق می‌شوند و رشد عروق غیرطبیعی را متوقف می‌کنند. این روش می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کرده و در برخی موارد بینایی را بهبود دهد.
• لیزر درمانی (Photocoagulation): در برخی موارد، لیزر برای از بین بردن عروق خونی غیرطبیعی استفاده می‌شود، اما این روش کمتر رایج است.
• فوتودینامیک تراپی (PDT): در این روش، یک داروی حساس به نور (ویرتپورفین) به بدن تزریق شده و سپس با تابش لیزر مخصوص، عروق غیرطبیعی تخریب می‌شوند.

روش‌های پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

برای کاهش خطر بروز دژنراسیون ماکولا و کند کردن پیشرفت آن، رعایت چند نکته مهم توصیه می‌شود:

• رژیم غذایی سالم و غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و منابع امگا-۳ به حفظ سلامت شبکیه کمک می‌کند.
• مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی: مکمل‌هایی که شامل ویتامین C، ویتامین E، لوتئین، زآگزانتین، روی و مس هستند می‌توانند از آسیب اکسیداتیو جلوگیری کنند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر اصلی است، بنابراین ترک آن می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر ابتلا به AMD را کاهش دهد.
• حفظ وزن مناسب و ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن به بهبود جریان خون شبکیه و کاهش التهاب کمک می‌کند.
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: مدیریت فشار خون، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی نقش مهمی در پیشگیری از آسیب به شبکیه دارد.
• محافظت از چشم‌ها: استفاده از عینک آفتابی برای جلوگیری از آسیب اشعه UV و چکاپ‌های منظم چشمی جهت شناسایی زودهنگام تغییرات.

با رعایت این نکات، می‌توان تا حد زیادی از بروز یا پیشرفت دژنراسیون ماکولا جلوگیری کرد.

نکات پایانی

دژنراسیون ماکولا یک بیماری چشمی جدی است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های مختلفی برای مدیریت و کاهش سرعت پیشرفت آن وجود دارد. تشخیص زودهنگام و تغییر سبک زندگی می‌تواند تأثیر بسزایی در حفظ بینایی داشته باشد. افراد در معرض خطر باید به‌طور منظم معاینات چشمی انجام دهند و از راهکارهای پیشگیری پیروی کنند تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

منبع:

Macular Degeneration