ترومبوز ورید عمقی (DVT) عارضه ای است که با حرکت یک لخته خون در ورید عمیق در قسمتی از بدن رخ می دهد. DVT عمدتا وریدهای بزرگ ساق پا و ران را تحت تأثیر قرار می دهد، اما می تواند در سایر سیاهرگ های عمیق مانند بازوها و لگن رخ دهد. DVT اغلب تنها یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
ترومبوز ورید عمقی چیست؟
اگر خون خیلی آهسته در رگ های شما حرکت کند، می تواند باعث ایجاد توده ای از سلول های خونی به نام لخته شود. هنگامی که یک لخته خون در ورید عمیق داخل بدن شما تشکیل می شود، باعث عارضه ای می شود که پزشکان ترومبوز ورید عمقی (DVT) می نامند. این وضعیت اکثرا در قسمت پایین ساق پا، ران یا لگن شما اتفاق می افتد. اما می تواند در سایر قسمت های بدن شما نیز رخ دهد.
DVT می تواند منجر به مشکلات عمده سلامتی شود. در برخی موارد ممکن است کشنده باشد. به همین دلیل است که اگر احتمال می دهید دچار علائم مشابه با این عارضه شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
ترومبوز ورید عمقی (DVT) می تواند جدی باشد زیرا لخته های خون در وریدها می توانند از بین بروند. لخته ها سپس می توانند از طریق جریان خون حرکت کنند و در ریه ها گیر کنند و جریان خون را مسدود کنند (آمبولی ریه). هنگامی که ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریوی با هم رخ می دهند، ترومبوآمبولی وریدی (VTE) نامیده می شود.
علائم ترومبوز ورید عمقی (DVT)
همه افراد مبتلا به DVT علائمی را نشان نمی دهند. اما ممکن است متوجه یکی از موارد زیر شوید:
- تورم پا یا بازو که بدون هشدار ظاهر می شود
- درد هنگام ایستادن یا راه رفتن
- گرما در ناحیه ای که درد دارد
- رگ های بزرگ شده
- پوستی که قرمز یا آبی به نظر می رسد
- اگر یک لخته خون آزاد شود و در جریان خون شما حرکت کند، می تواند در رگ خونی ریه شما گیر کند. پزشکان آن را آمبولی ریه یا PE می نامند. می تواند کشنده باشد.
برخی از افراد تا زمانی که این اتفاق نیفتد نمی دانند که DVT دارند. علائم آن عبارتند از:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه که وقتی نفس عمیق می‌کشید بدتر می‌شود
- سرفه خونی
- ضربان قلب بالاتر
علت بروز ترومبوز ورید عمقی (DVT)
این شرایط می تواند خطر ترومبوز ورید عمقی را افزایش دهد:
- داشتن یک بیماری ارثی (ژنتیکی) خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.
- ابتلا به سرطان و برخی از درمان های آن (شیمی درمانی).
- داشتن سابقه ترومبوز ورید عمقی در خود یا خانواده تان.
- محدودیت جریان خون در ورید عمقی به دلیل جراحت، جراحی یا بی حرکتی.
- حرکت نکردن برای مدت طولانی، مانند نشستن برای مدت طولانی در سفر در ماشین، کامیون، اتوبوس، قطار یا هواپیما یا بی حرکت بودن پس از جراحی یا آسیب جدی.
- باردار بودن یا به تازگی زایمان کرده اید.
- سن بالای 40 سال (اگرچه DVT می تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد).
- داشتن اضافه وزن/چاقی.
- داشتن یک بیماری خود ایمنی، مانند لوپوس، واسکولیت یا بیماری التهابی روده.
- استعمال دخانیات
- داشتن رگ های واریسی.
- مصرف قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی.
- داشتن کاتتر ورید مرکزی یا ضربان ساز.
- داشتن COVID-19.
علت بروز ترومبوز ورید عمقی (DVT) شامل مواردی است که از خون جلوگیری می کند:
- از پا، ران یا لگن شما جاری می شود.
- لخته شدن صحیح
این معمولاً در نتیجه آسیب به یکی از وریدهای شما به دلیل موارد زیر رخ می دهد: - عمل جراحی
- التهاب
- عفونت
- جراحت
عوامل خطرساز ترومبوز ورید عمقی (DVT)
عارضه ترومبوز ورید عمقی (DVT) به خودی خود تهدید کننده سلامتی نیست، بلکه لخته های خون ایجاد شده پتانسیل آزاد شدن دارند و در جریان خون شما حرکت می کنند. آمبولی ریه (PE) زمانی اتفاق می‌افتد که لخته‌های خونی در حال حرکت (آمبولی) در رگ‌های خونی ریه شما مستقر شوند. از آنجایی که این می تواند یک وضعیت تهدید کننده زندگی باشد، شما نیاز به تشخیص و درمان سریع دارید.
تقریباً نیمی از کسانی که ترومبوز ورید عمقی (DVT) در پاهای خود دریافت می کنند، علائم درد و تورم متناوب پا را دارند که ممکن است ماه ها تا سال ها طول بکشد. این علائم سندرم پس از ترومبوز نامیده می‌شوند و می‌توانند به دلیل آسیب به دریچه‌ها و پوشش داخلی وریدهای شما که منجر به تجمع خون بیشتر از آنچه باید شود، رخ دهد. این کار فشار داخل رگ های شما را افزایش می دهد و باعث درد و تورم می شود.
ویژگی های این حالت عبارتند از:
- تجمع خون
- تورم مزمن پا
- افزایش فشار در رگ های شما
- افزایش رنگدانه یا تغییر رنگ پوست شما
- زخم های ساق پا که به عنوان زخم های استاز وریدی شناخته می شوند.
تفاوت بین DVT و ترومبوز وریدی سطحی چیست؟
ترومبوز وریدی سطحی (که فلبیت یا ترومبوفلبیت سطحی نیز نامیده می شود) زمانی رخ می دهد که لخته های خون در ورید نزدیک به سطح پوست شما ایجاد می شود. این نوع لخته های خون به ندرت به ریه های شما می روند مگر اینکه ابتدا از سیستم سطحی به سیستم وریدی عمقی منتقل شوند. در حالی که یک پزشک می تواند لخته شدن وریدهای سطحی را با معاینه فیزیکی تشخیص دهد، آنها فقط می توانند DVT را با سونوگرافی تشخیص دهند.
روش تشخیص ترومبوز ورید عمقی (DVT)
پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی از ساق پا و نواحی پایین بدن شما انجام می دهد تا علائم را بررسی کند. اگر تورم، حساسیت یا تغییر در رنگ پوست وجود داشته باشد، احتمالاً می خواهند آزمایشاتی را انجام دهند تا ببینند آیا شما ترومبوز ورید عمقی (DVT) دارید یا خیر. چنین آزمایشاتی عبارتند از:
سونوگرافی داپلر: این تست استاندارد برای DVT است. پزشک شما یک سونوگرافی انجام می دهد تا قسمت هایی از بدن شما را برای لخته شدن در رگ های شما اسکن کند. یک اسکنر اولتراسوند امواج صوتی را برای ایجاد تصاویری ارسال می کند که نشان می دهد چگونه خون در رگ های شما جریان دارد. اگر پزشک شما لخته ای پیدا کند، ممکن است از شما بخواهد که برای سونوگرافی های بیشتری مراجعه کنید تا ببیند آیا این لخته بزرگ شده است یا اینکه آیا سونوگرافی جدید وجود دارد.
آزمایش خون دی دایمر: اکثر افراد مبتلا به DVT بد D-dimer در خون خود دارند، این نوعی پروتئین است که از لخته شدن خون به دست می آید. پزشک شما یک آزمایش خون انجام می دهد تا ببیند آیا سطح D-dimer بالایی دارید یا خیر.
ام آر آی: MRI معمولاً برای ترومبوز ورید عمقی (DVT) در ناحیه تحتانی شکم یا شکم انجام می شود. آنها برای اشکال رایج تر DVT استاندارد نیستند.
ونوگرافی: ونوگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای ارزیابی وضعیت وریدها (سیاهرگ‌ها) در بدن استفاده می‌شود. این روش با استفاده از اشعه ایکس و تزریق ماده حاجب (کنتراست) به رگ‌ها، تصاویر واضحی از ساختار و عملکرد رگ‌ها به دست می‌آورد.
این آزمایش به ندرت انجام می شود زیرا بسیار تهاجمی است. پزشک ماده را در رگ‌های شما تزریق می‌کند و عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌گیرد تا ببیند آیا رنگ به‌درستی در رگ‌های شما جریان دارد یا خیر. می تواند به پزشک شما اجازه دهد تا ببیند آیا لخته دارید یا خیر. آزمایشات دیگر، مانند سونوگرافی، ابتدا انجام می شود.
روش درمان ترومبوز ورید عمقی (DVT)
برخی از افراد مبتلا به ترومبوز ورید عمقی (DVT) ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند. برخی دیگر ممکن است بتوانند درمان سرپایی داشته باشند.
درمان‌ها شامل داروهایی به نام ضد انعقاد (رقیق‌کننده‌های خون)، جوراب‌های فشاری و بالا بردن پا (های) آسیب‌دیده در زمان‌های مختلف در طول روز است. در تعداد کمی از موارد، زمانی که ترومبوز ورید عمقی (DVT) گسترده است، ممکن است به درمان های تهاجمی (روش های مبتنی بر کاتتر) نیاز باشد.
اهداف اصلی درمان عبارتند از:
- از بزرگتر شدن لخته و درگیر شدن وریدهای دیگر جلوگیری کنید.
- از شکستن لخته در رگ و حرکت آن به ریه‌ها جلوگیری کنید.
- خطر لخته شدن خون دیگر را کاهش دهید.
- از عوارض طولانی مدت لخته خون (مانند نارسایی مزمن وریدی) جلوگیری کنید.
روش پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی (DVT)
پس از انجام DVT، باید خطر لخته شدن DVT/PE را در آینده کاهش دهید:
داروهای خود را دقیقاً همانطور که پزشک به شما می گوید مصرف کنید.
قرار ملاقات های بعدی خود را با پزشک و آزمایشگاه نگه دارید. این موارد به پزشک شما می گوید که درمان شما چقدر خوب کار می کند.
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند خوردن غذاهای سالم تر، تحرک بیشتر و پرهیز از محصولات تنباکو.
اگر هرگز ترومبوز ورید عمقی (DVT) نداشته‌اید، اما خطر ابتلا به آن افزایش یافته است، حتماً موارد زیر را انجام دهید:
اگر نیاز دارید برای مدت طولانی بی حرکت بنشینید، عضلات ساق پا را ورزش دهید. اگر در یک پرواز طولانی هستید، حداقل هر نیم ساعت یک بار بایستید و راه بروید. یا اگر در یک سفر جاده ای طولانی هستید، هر ساعت از ماشین پیاده شوید.
- پس از مریض شدن یا انجام عمل جراحی در اسرع وقت از رختخواب بلند شوید و حرکت کنید. هرچه زودتر حرکت کنید، شانس کمتری برای ایجاد ترومبوز ورید عمقی (DVT) خواهید داشت.
- برای کاهش خطر لخته شدن خون، داروها یا جوراب های آمبلی یا واریس را بعد از جراحی (در صورت تجویز پزشک) استفاده کنید.
- طبق دستور از پزشک خود پیگیری کنید و توصیه های او را برای کاهش خطر لخته شدن خون دنبال کنید.
نکات پایانی
به طور کلی ترومبوز ورید عمقی (DVT) زمانی رخ می دهد که یک لخته خون (ترومبوز) در یک یا چند ورید عمقی بدن، معمولاً در پاها، ایجاد شود. ترومبوز ورید عمقی می تواند باعث درد یا تورم پا شود. گاهی اوقات علائم قابل توجهی وجود ندارد. اگر شرایط پزشکی خاصی دارید که بر نحوه لخته شدن خون تأثیر می گذارد، می توانید به ترومبوز ورید عمقی (DVT) مبتلا شوید. اگر برای مدت طولانی حرکت نکنید، ممکن است لخته خون در پاها ایجاد شود.
منبع:
