بیماری فابری(fabry) یک اختلال نادر ذخیره سازی ژنتیکی لیزوزومی است که در آن شما به اندازه کافی آنزیم خاصی که چربی ها را تجزیه می کند ندارید. این چربی ها در رگ های خونی و بافت ها جمع می شوند و خطر حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه را افزایش می دهند. در این نوشتار درمی یابیم که چگونه جایگزینی آنزیم و چاپرون درمانی خوراکی(خانوادهای از پروتئینها) می تواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.
بیماری فابری چیست؟
بیماری فابری یک بیماری ژنتیکی نادر است که در آن شما نسخههای سالم کافی از آنزیمی به نام آلفا-گالاکتوزیداز A (alpha-GAL) تولید نمیکنید. این آنزیم اسفنگولیپیدها، ماده های شبیه چربی را تجزیه می کند و از تجمع آنها در رگ ها و بافت های شما جلوگیری می کند. بیماری فابری نوعی اختلال ذخیره سازی لیزوزومی است.
بدون عملکرد آنزیم های آلفا-GAL، سطوح مضر اسفنگولیپیدها در رگ های خونی و بافت های شما تجمع می یابد. بیماری فابری بر قلب، کلیه ها، مغز، سیستم عصبی مرکزی و پوست شما تأثیر می گذارد.
نام های دیگر این بیماری عبارتند از بیماری اندرسون-فابری، بیماری فابری و کمبود آلفا-گالاکتوزیداز-A.
انواع بیماری فابری
انواع بیماری فابری منعکس کننده سنی است که برای اولین بار علائم ظاهر می شوند. انواع عبارتند از:
- نوع کلاسیک: علائم بیماری کلاسیک فابری در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود. یکی از علائم رایج بیماری، احساس سوزش دردناک در دست ها و پاها است که در سن 2 سالگی قابل توجه می باشد. علائم به مرور زمان بدتر می شوند.
- نوع دیررس/آتیپیکال: افراد مبتلا به بیماری فابری دیر شروع تا زمانی که در سن 30 سالگی یا بیشتر نباشند، علائمی ندارند. اولین نشانه مشکل نارسایی کلیه یا بیماری قلبی است.
بیماری فابری چقدر شایع است؟
تقریباً از هر 40000 مرد، یک نفر به بیماری کلاسیک فابری مبتلا است. بیماری فابری دیر شروع یا غیر معمول شایع تر است. از هر 1500 تا 4000 مرد حدود 1 نفر را مبتلا می کند. کارشناسان مطمئن نیستند که چه تعداد از زنان مبتلا به بیماری فابری هستند. برخی از زنان علائمی ندارند یا علائم خفیف و قابل تحمل دارند، بنابراین این بیماری اغلب تشخیص داده نمی شود.
چه کسانی احتمال ابتلا به بیماری فابری را دارند؟
افراد مبتلا به بیماری فابری یک ژن جهش یافته در کروموزوم X خود را از والدین بیولوژیکی به ارث می برند. مردان یک کروموزوم X را از والدین زن خود به ارث می برند. زنان دو کروموزوم X دارند، یکی از هر والدین. والدین می توانند ژن معیوب ایجاد کننده بیماری فابری را به طرق مختلف به کودک منتقل کنند:
والدین مذکر مبتلا به بیماری فابری، کروموزوم X خود را با ژن معیوب به همه دخترانشان منتقل می کنند. همه این دختران دارای جهش ژنی هستند که باعث بیماری فابری می شود. پسران در معرض خطر نیستند زیرا مردان کروموزوم Y را از والدین مرد خود دریافت می کنند (نه کروموزوم X).
والدین زن مبتلا به بیماری فابری 50 درصد شانس انتقال کروموزوم X مبتلا به دختران یا پسرانشان را دارند. برخی از اعضای خانواده ممکن است جهش ژنی را داشته باشند در حالی که برخی دیگر ندارند.
علائم بیماری فابری چیست؟
علائم فابری بسته به نوع آن متفاوت است. برخی از علائم خفیف هستند و ممکن است تا اواخر زندگی ظاهر نشوند. مردان معمولاً علائم بیماری فابری شدیدتر از زنان دارند. علائم بیماری فابری عبارتند از:
- بی حسی، سوزن سوزن شدن، سوزش یا درد در دست یا پا
- درد شدید در حین فعالیت بدنی
- عدم تحمل گرما یا سرما
- الگوی غیرطبیعی چشم (قرنیا ورتیسیلاتا)، که بینایی را تحت تاثیر قرار نمی دهد و فقط در معاینه چشم با یک لامپ شکاف دیده می شود
- سرگیجه
- علائم شبیه آنفولانزا، از جمله خستگی، تب و بدن درد
- مشکلات گوارشی، مانند اسهال، یبوست و درد شکم
- از دست دادن شنوایی یا زنگ در گوش (وزوز گوش)
- سطوح بالای پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
- ضایعات پوستی تیره تر (آنژیوکراتوم) در قفسه سینه، پشت و ناحیه تناسلی شما
- تعریق کمتر (هیپوهیدروز) یا اصلاً (آنهیدروزیس)
- تورم (ادم) در مچ پا یا پاها
علت بیماری فابری چیست؟
جهش ژنتیکی ژن گالاکتوزیداز آلفا (GLA) باعث بیماری فابری می شود. ژن GLA آنزیم آلفا-GAL را تولید می کند که به تجزیه مواد چرب (اسفنگولیپیدها) کمک می کند. افرادی که ژن معیوب GLA را به ارث می برند، آنزیم آلفا-GAL کافی تولید نمی کنند. در نتیجه، مواد چرب در رگ های خونی آنها تجمع می یابد.
عوارض بیماری فابری چیست؟
سالها تجمع این ماده چرب میتواند به رگهای خونی آسیب برساند و منجر به مشکلات تهدیدکننده زندگی شود، از جمله:
- مشکلات قلبی، از جمله آریتمی، حملات قلبی، بزرگ شدن قلب و نارسایی قلبی.
- نارسایی کلیه.
- آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی).
- سکته مغزی، از جمله حملات ایسکمیک گذرا (TIA یا سکته های کوچک).
فابری چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک آزمایش هایی را برای تشخیص فابری تجویز می کند، از جمله:
- سنجش آنزیمی: این آزمایش فعالیت آنزیم آلفا-GAL را در خون شما اندازه گیری می کند. اندازه گیری 1% یا کمتر نشان دهنده بیماری است. این تست فقط برای مردان قابل اعتماد است و برای زنان مناسب نیست.
- ژنتیکی: از آنجایی که مردان مبتلا به بیماری فابری می توانند سطوح طبیعی فعالیت آنزیم آلفا-GAL را داشته باشند، پزشکان از آزمایش ژنتیکی (توالی DNA) برای شناسایی جهش ژن GLA استفاده می کنند.
- غربالگری نوزادان: برخی از ایالت ها نوزادان را از نظر بیماری فابری و سایر اختلالات ذخیره سازی لیزوزومی آزمایش می کنند.
بیماری فابری چگونه درمان می شود؟
هیچ درمانی برای بیماری فابری وجود ندارد. داروهای درد و مشکلات معده می توانند علائم را کاهش دهند. دو درمان بیماری فابری وجود دارد که احتمال دارد تجمع مواد چرب را با هدف جلوگیری از مشکلات قلبی، بیماری کلیوی و سایر عوارض تهدید کننده زندگی، آهسته و غیرپیشرونده کند:
درمان جایگزینی آنزیم: هر دو هفته یکبار، انفوزیون داخل وریدی (IV) یک آنزیم آزمایشگاهی را دریافت خواهید کرد که بسیار شبیه به آنزیم آلفا-GAL است که بدن شما فاقد آن است. درمان های جایگزین آنزیمی که در حال حاضر در دسترس هستند، آگالسیداز بتا (Fabrazyme®) و pegunigalsidase alfa (Elfabrio®) هستند. این آنزیمهای جایگزین کار آنزیم آلفا-GAL از دست رفته را انجام میدهند تا مواد چرب تجمع نکنند. قبل از درمان آنتی هیستامین و سایر داروها برای جلوگیری از واکنش آلرژیک دریافت می کنید. انفوزیون ها را در مرکز انفوزیون دریافت می کنید، یا (اگر انفوزیون ها را به خوبی تحمل کنید) می توانند در خانه شما تزریق شوند.
چاپرون درمانی خوراکی: چاپرون ها(خانوادهای از پروتئینها) مولکول های کوچکی هستند که آنزیم های معیوب آلفا-GAL را ترمیم می کنند. سپس آنزیم های ترمیم شده می توانند ماده چرب را تجزیه کنند. با این روش درمانی، یک قرص (میگالاستات [Galafold®]) را یک روز در میان مصرف می کنید تا آنزیم آلفا-GAL معیوب را تثبیت کند. این دارو برای همه اثر نمی کند. اگر واجد شرایط این درمان هستید، بستگی به جهش ژنتیکی خاص شما در ژن GLA دارد.
محققان به طور فعال در حال توسعه چندین روش درمانی جدید با استفاده از مهندسی ژنتیک و فناوری های سلول های بنیادی هستند.
آیا می توان از بیماری فابری پیشگیری کرد؟
فابری ارثی است. اگر حامل ژن جهش یافته ای هستید که باعث بیماری فابری می شود، با یک متخصص ژنتیک صحبت کنید. این متخصص می تواند شانس انتقال ژن را به فرزندان شما توضیح دهد و در مورد گزینه ها صحبت کند. به عنوان مثال، فرآیندی به نام تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) جنین هایی را که حامل ژن جهش یافته نیستند، شناسایی می کند. پزشک شما جنین های سالم را در طول لقاح آزمایشگاهی (IVF) کاشت می کند. PGD تضمین می کند که فرزند شما ژن جهش یافته را نداشته باشد یا به بیماری فابری مبتلا نشود.
نکات پایانی
با تشخیص بیماری فابری، شما شاید نگران آینده خود و فرزندتان شوید، اما درمانهای موثر و تحقیقات امیدوارکننده در حال توسعه است. با رعایت برنامه درمانی خود و همکاری نزدیک با پزشک خود، می توانید علائم را تسکین دهید و از آسیب طولانی مدت جلوگیری کنید. در مورد نحوه نظارت بر بیماری و مدیریت سلامت خود نیز با پزشک صحبت کنید.

ارسال نقد و بررسی