مگلومین کامپاند (Meglumine Compound) یک ماده حاجب ید دار بوده که در تصویربرداری های پزشکی با اشعه ایکس (رادیولوژی) به‌کار می‌رود. این دارو به صورت محلول خوراکی، تزریقی یا رکتال عرضه شده و برای افزایش کنتراست و وضوح تصاویر در بررسی‌های تشخیصی مختلف است.
مگلومین یک پودر کریستالی سفید رنگ بوده که از گلوکز با اصلاح گروه آمینه به دست می آید. به طور گسترده به عنوان یک ماده جانبی بی اثر برای بهبود حلالیت، آزادسازی دارو و تثبیت داروهای آنیونی استفاده می شود. با اسیدهای یددار نمک تشکیل می دهد تا مواد کنتراست محلول در آب را که در تصویربرداری تشخیصی استفاده می شود، ایجاد کند.
مگلومین کامپاند چیست؟
مگلومین یک آمینو قند الکل مشتق شده از گلوکز بوده که معمولا به عنوان یک ماده کمکی در داروسازی استفاده می شود. این ماده در درجه اول به عنوان یک عامل حل کننده و تنظیم کننده pH، به ویژه در تهیه نمک های ترکیبات آلی ید دار که به عنوان محیط کنتر است رادیو شفاف برای تصویربرداری اشعه ایکس استفاده می شود (مانند دیاتریزوات مگلومین، یدپامید مگلومین) عمل می کند.
این ماده حاوی ترکیبات ید دار (مانند دیاتریزوات مگلومین و دیاتریزوات سدیم) بوده که به دلیل چگالی الکترونی بالای ید، اشعه ایکس را جذب یا پراکنده می‌کند. این خاصیت باعث می‌شود نواحی مورد نظر در بدن هنگام تصویربرداری به صورت سفید و واضح دیده شوند و پزشک بتواند ساختارها و اختلالات را بهتر تشخیص دهد. از این ماده برای برسی انواع تصیربرداری ها استفاده می شود.
نحوه ی عملکرد مگلومین کامپاند
مکانیسم اثر داروی مگلومین کامپاند بر اساس خاصیت ماده حاجب یددار آن است. ترکیبات آلی حاوی ید در این دارو هنگام عبور از مجاری مختلف بدن، اشعه X را جذب کرده و باعث افزایش کنتراست تصاویر رادیولوژی می‌شوند. به عبارت دیگر، این دارو با جذب اشعه X در نواحی خاص بدن، ساختار و بافت‌های مورد نظر را از سایر قسمت‌ها متمایز کرده و امکان تشخیص دقیق‌تر بیماری‌ها و اختلالات را فراهم می‌کند.
پس از تزریق یا مصرف خوراکی، مگلومین کامپاند به سرعت جذب شده و در مایعات بین سلولی توزیع می‌شود. اتصال آن به پروتئین‌های پلاسما کم است و عمدتاً از طریق کلیه دفع می‌شود. نیمه عمر پلاسمایی آن در افراد با عملکرد طبیعی کلیه حدود 30 تا 60 دقیقه بوده و در صورت نارسایی کلیوی ممکن است افزایش یابد.
اشکال دارویی مگلومین کامپاند
داروی مگلومین کامپاند در اشکال دارویی مختلفی موجود است که شامل موارد زیر می‌شود:
- محلول خوراکی (برای مصرف دهانی)
- محلول رکتال (برای مصرف از طریق مقعد)
- محلول تزریقی (آمپول)
این اشکال دارویی بسته به نوع تصویربرداری و ناحیه مورد نظر در بدن استفاده می‌شوند و توسط پزشک با توجه به نیاز بیمار تجویز می‌گردند.
موارد استفاده از داروی مگلومین کامپاند
ترکیبات مگلومین، به ویژه مگلومین گادوترات، در درجه اول به عنوان ماده کنتراست در تصویربرداری پزشکی، به ویژه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می شود. کاربردهای اصلی آنها عبارتند از:
- کمک به تشخیص اختلالات مفصلی و دیسک‌های ستون فقرات
- تصویربرداری و بررسی بیماری‌های دستگاه گوارش (معده، روده‌ها) به ویژه در بیمارانی که نمی‌توانند از سولفات باریم استفاده کنند.
- تشخیص مشکلات و بیماری‌های صفراوی و مجاری صفراوی
- بررسی و تشخیص بیماری‌های قلبی و عروقی از جمله آنژیوگرافی عروق قلب و مغز
- تصویربرداری از کلیه‌ها و مجاری ادراری (اوروگرافی)
- استفاده در تصویربرداری‌های تخصصی مانند کولانژیوگرافی (مجاری صفراوی)، هیستروسالپینوگرافی (رحم و لوله‌های فالوپ) و توموگرافی کامپیوتری (CT) برای افزایش کنتراست تصاویر
- کمک به تشخیص اختلالات و بیماری‌های مغزی و وریدهای باب و طحال
- افزایش وضوح و کنتراست اسکن های MRI برای کمک به تجسم رگ های خونی، اندام ها، مغز، ستون فقرات و سایر بافت های نرم با وضوح بیشتری
- ماده حاجب جایگزین برای بیماران مبتلا به آلرژی به مواد حاجب معمولی.
- در برخی از مناطق، به صورت داخل مفصلی برای تصویربرداری از مفاصل استفاده می شود (به عنوان مثال، ارزیابی مفصل سینوویال)
- ارزیابی ساختار عروقی از طریق آنژیوگرافی
قبل از مصرف مگلومین کامپاند
قبل از مصرف داروی مگلومین کامپاند باید نکات و موارد زیر را رعایت کنید:
- مشورت با پزشک: قبل از شروع مصرف، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و اگر هرگونه سابقه حساسیت به ید، مواد حاجب یا داروهای دیگر دارید، اطلاع دهید.
- بررسی حساسیت: در صورت سابقه آلرژی، آسم، بیماری‌های قلبی-عروقی شدید، نارسایی کلیوی، دهیدراتاسیون (کم‌آبی بدن)، یا حملات عصبی اخیر، مصرف دارو ممکن است ممنوع یا با احتیاط باشد.
- آزمایش حساسیت: گاهی پزشک ممکن است قبل از تزریق مقدار کمی از دارو را برای تست حساسیت به صورت داخل وریدی تزریق کند تا واکنش‌های آلرژیک احتمالی بررسی شود.
- هیدراتاسیون کافی: قبل از مصرف دارو به خصوص در صورت تزریق وریدی، باید بیمار به خوبی هیدراته شود (مایعات کافی مصرف کند) تا از بروز عوارض کلیوی و دهیدراتاسیون جلوگیری شود.
- قطع موقتی شیردهی: در صورت مصرف دارو در دوران شیردهی، توصیه می‌شود حداقل ۲۴ ساعت پس از مصرف دارو شیردهی متوقف شود.
- اطلاع از داروهای مصرفی: اگر داروهای تنگ‌کننده عروق، آنتاگونیست‌های بتا یا داروهای دیگر مصرف می‌کنید، حتماً به پزشک اطلاع دهید، زیرا ممکن است تداخل دارویی ایجاد شود.
- رعایت دستور مصرف: دارو را دقیقاً طبق تجویز پزشک و دوز مشخص شده مصرف کنید و از خوددرمانی یا تغییر دوز بدون مشورت خودداری کنید.
- عدم مصرف غذاهای سنگین پیش از آزمایش: معمولاً پیش از انجام تصویربرداری با مگلومین کامپاند، از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنید اما مصرف مایعات رقیق مانعی ندارد.
رعایت این موارد به کاهش خطرات و افزایش ایمنی مصرف دارو کمک می‌کند. همیشه قبل از مصرف، بروشور داخل بسته دارو را به دقت مطالعه کنید و سوالات خود را با پزشک یا داروساز مطرح نمایید.
موارد منع مصرف داروی مگلومین کامپاند
موارد منع مصرف مگلومین کامپاند عبارتند از:
- سابقه حساسیت مفرط به ید یا مواد حاجب یددار
- سابقه آلرژی شدید یا آسم
- بیماری شدید قلبی-عروقی
- دهیدراتاسیون (کم‌آبی بدن)
- فئوکروموسیتوم (تومور غده فوق کلیوی)
- نارسایی کلیه یا اختلال عملکرد شدید کلیه
- حملات عصبی اخیر یا سابقه تشنج
- افزایش فشار خون ریوی (در آنژیوکاردیوگرافی)
- هوموسیستینوری (در آنژیوگرافی مغزی)
- بیماری برگر (التهاب عروق محیطی)
- ایسکمی شدید همراه با عفونت (در آرتریوگرافی محیطی)
- نقائص انعقادی (در کولانژیوگرافی و اسپلنوپورتوگرافی)
- ضایعات مغزی و خونریزی زیر عنکبوتیه (در توموگرافی کامپیوتری مغز)
- عدم تشکیل ادرار یا انسداد و عفونت حاد مجاری ادراری (در اوروگرافی)
- عفونت داخل یا مجاور ناحیه تصویربرداری (در آرتروگرافی و دیسکوگرافی)
- عفونت قسمت فوقانی دستگاه تنفس (در دیسکوگرافی)
- بیماری کم‌خونی داسی شکل (تزریق وریدی یا شریانی ممکن است باعث داسی شدن گلبول های قرمز شود)
- میلوگرافی یا معاینه کیست‌ها یا سینوس‌های پشتی مرتبط با فضای زیر عنکبوتیه توصیه نمی‌شود
- دوران بارداری (به دلیل ریسک تماس جنین با اشعه)
- دوران شیردهی (قطع موقت شیردهی حداقل 24 ساعت توصیه می‌شود.)
- همچنین باید در افراد سالخورده، بیماران با تصلب شرایین مغزی، افزایش فشار داخل جمجمه، بیماری‌های کبدی و تیروئیدی با احتیاط مصرف شود.
در مجموع، مصرف مگلومین کامپاند در موارد فوق ممنوع یا باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
عوارض جانبی داروی مگلومین کامپاند
داروی مگلومین کامپاند همراه با اثرات مورد نیاز خود ممکن است اثرات ناخواسته ای ایجاد کند. اگرچه همه این عوارض جانبی ممکن است رخ ندهند، اما در صورت بروز ممکن است به مراقبت های پزشکی نیاز داشته باشند. در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی زیر در حین مصرف گادوترات مگلومین فورا با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید:
عوارض شایع و خفیف
- تهوع، استفراغ، اسهال
- درد و ناراحتی معده یا شکم درد
- سردرد، سرگیجه، ضعف
- طعم فلزی در دهان
- التهاب بینی، عطسه، سرفه
- خارش پوست، بثورات پوستی، کهیر
- درد و التهاب در محل تزریق
- بزرگی غدد بزاقی
- اختلال بینایی
- لرز و تب
عوارض جدی که نیاز به مراجعه فوری دارند:
- تنگی نفس، احساس خفگی
- درد قفسه سینه
- افزایش یا کاهش ضربان قلب (آریتمی)
- گر گرفتگی و تعریق شدید
- درد مفاصل
- واکنش‌های آلرژیک شدید مانند تورم صورت، زبان یا گلو، که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود
- تشنج (به ویژه در شیرخواران یا تزریق در فضای زیر عنکبوتیه)
- افت فشار خون شدید، نارسایی کلیوی (مخصوصا در بیماران سالخورده یا با مشکلات کلیوی قبلی)
- واکنش‌های پوستی شدید مانند سندرم استیون جانسون و نکرولیز اپیدرمی توکسیک (بسیار نادر)
- ترومبوز شریانی، انفارکتوس میوکارد و سکته مغزی (در موارد تزریق داخل وریدی و دوزهای بالا)
- اسپاسم نایژه، ادم ریوی، خس خس سینه، تورم حنجره
- کاهش یا افزایش فشار خون، تاکی‌آریتمی، فیبریلاسیون بطنی
- نوتروپنی، واکنش شبه آنافیلاکسی
- احساس سوزش در محل تزریق، گرفتگی عضلانی، عطسه، ریزش اشک
- خونریزی، تاول، سوزش، سردی، تغییر رنگ پوست، احساس فشار، کهیر، عفونت، التهاب، خارش، توده، بی حسی، درد، بثورات پوستی، قرمزی، جای زخم، درد، سوزش، تورم، حساسیت، گزگز، زخم، یا گرما در محل تزریق
نحوه ی نگهداری داروی مگلومین کامپاند
نحوه نگهداری داروی مگلومین کامپاند به شرح زیر است:
- دارو را در دمای 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
- از یخ زدگی دارو جلوگیری شود.
- دارو را در جای خشک و خنک و به دور از نور مستقیم خورشید و گرما نگهداری نمایید.
- دارو باید در بسته‌بندی اصلی خود باقی بماند تا از تماس با رطوبت محافظت شود.
- دارو را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
رعایت این شرایط به حفظ کیفیت و اثرگذاری دارو کمک می‌کند و از فساد یا کاهش کارایی آن جلوگیری می‌نماید.
تداخلات دارویی مگلومین کامپاند
تداخلات دارویی مگلومین کامپاند شامل موارد زیر است:
- داروهای تنگ کننده عروق: مصرف همزمان با این داروها می‌تواند خطر بروز اثرات عصبی مگلومین کامپاند را افزایش دهد.
- آنتاگونیست های بتا: مصرف همزمان ممکن است باعث بروز واکنش‌های آنافیلاکتوئید شود.
- داروهای خوراکی پرتونگاری کیسه صفرا: احتمال سمیت کلیوی را افزایش می‌دهد.
- دارو های ضد فشار خون بالا: مصرف همزمان می‌تواند باعث افت شدید فشار خون شود.
- اینترلوکین 2: افزایش احتمال بروز عوارض تأخیری مواد حاجب داخل وریدی.
همچنین در برخی منابع به تداخل با داروهایی مانند:
کوبیسیستات، داروناویر، امتری‌سیتابین، تنوفوویر، الافانامید، افاویرنز، لامیوودین، مزالامین و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها اشاره شده است.
به‌طور کلی، هنگام مصرف مگلومین کامپاند، باید تمام داروهای مصرفی (تجویزی، غیرتجویزی، گیاهی و مکمل‌ها) را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید تا از تداخلات احتمالی جلوگیری شود و دوز داروها به درستی تنظیم گردد.
نکات پایانی
به طور کلی، مگلومین کامپاند یک داروی تشخیصی موثر و پرکاربرد بوده که با رعایت نکات ایمنی و تحت نظر پزشک می‌تواند به تشخیص دقیق بیماری‌ها کمک کند و عوارض آن در صورت مراقبت مناسب قابل کنترل است. گلومین کامپاند یک ماده حاجب ید دار بوده که در تصویربرداری‌های تشخیصی پزشکی برای افزایش وضوح و کنتراست تصاویر استفاده می‌شود.
این دارو در پرتونگاری دستگاه گوارش (به ویژه زمانی که سولفات باریم منع مصرف دارد)، تشخیص بیماری‌های عروقی، اختلالات مجاری صفراوی، مشکلات مغزی، اختلالات ورید باب و طحال، بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری، و همچنین بررسی مشکلات مفصلی و دیسک کاربرد دارد.
منبع:
