دمنوش نعناع فلفلی یکی از گزینه‌های محبوب برای کاهش نفخ شکم است. نفخ شکم یکی از مشکلات گوارشی شایع در میان افراد است که می‌تواند به‌صورت احساس سنگینی، فشار، اتساع و گاهی درد در ناحیه شکم تجربه شود. این مشکل نه‌تنها از نظر جسمی آزاردهنده است، بلکه در زندگی روزمره، تمرکز و حتی اعتماد به نفس فرد نیز تأثیرگذار است. بسیاری از افراد به دنبال راهکارهای طبیعی و کم‌عارضه برای کنترل یا کاهش نفخ شکم هستند، و دمنوش نعناع فلفلی یکی از گزینه‌های مطرح در این زمینه است.
نعناع فلفلی چیست؟
نعناع فلفلی (نام علمی: Mentha × piperita) گیاهی خوش‌عطر و دارویی از خانواده‌ی نعناع (Lamiaceae) می باشد که به‌صورت طبیعی از تلاقی دو گونه‌ی نعناع آبی (Mentha aquatica) و نعناع سبز (Mentha spicata) به‌وجود آمده است. این گیاه غنی از ترکیبات فعالی مانند منتول، منتون و فلاونوئیدهاست که خواص دارویی متعددی برای آن به همراه دارند.
دمنوش برگ‌های خشک‌شده‌ی نعناع فلفلی یکی از محبوب‌ترین دمنوش‌های گیاهی در دنیاست و در طب سنتی ایران، هند، چین و کشورهای اروپایی کاربرد گسترده‌ای دارد.
ترکیبات فعال نعناع فلفلی
مهم‌ترین ترکیب فعال در نعناع فلفلی منتول است. این ترکیب اثرات ضداسپاسم، ضددرد، و خنک‌کننده دارد. همچنین ترکیبات زیر نیز در آن یافت می‌شود:
- منتون: تقویت‌کننده اثر منتول در شل کردن عضلات صاف.
- فلاونوئیدها: با خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی.
- روغن‌های فرار (essential oils): مسئول ایجاد عطر و اثرات موضعی بر دستگاه گوارش.
این ترکیبات می‌توانند بر عملکرد سیستم گوارشی اثرگذار باشند و مکانیسم‌های مرتبط با نفخ شکم را تعدیل کنند.
نفخ شکم؛ علل و مکانیسم‌ها
نفخ شکم معمولاً ناشی از موارد زیر است:
- بلع هوا (آئروفاژی)
- تخمیر کربوهیدرات‌های جذب‌نشده در روده توسط باکتری‌ها
- اختلالات حرکتی روده (motility disorders)
- سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- عدم تحمل لاکتوز یا فروکتوز
در بسیاری از موارد، نفخ ناشی از اسپاسم عضلات صاف دستگاه گوارش و اختلال در عبور طبیعی گازها و محتویات روده است. بنابراین داروها یا گیاهانی که خاصیت ضداسپاسم داشته باشند، می‌توانند در کاهش نفخ مؤثر باشند.
مکانیسم اثر نعناع فلفلی بر نفخ
مکانیسم اثر نعناع فلفلی (Peppermint) بر نفخ شکم عمدتاً به ترکیبات فعال آن به‌ویژه منتول (Menthol) و دیگر روغن‌های فرّار موجود در برگ و اسانس آن مربوط می‌شود. این ترکیبات اثراتی بر عضلات صاف دستگاه گوارش و حرکات روده‌ای دارند که به کاهش نفخ کمک می‌کند.
در ادامه، مهم‌ترین مکانیسم‌های اثر آن بر نفخ توضیح داده شده‌اند:
- شل‌کردن عضلات صاف روده (اثر اسپاسمولیتیک): منتول موجود در نعناع فلفلی باعث مهار کانال‌های کلسیمی در عضلات صاف دستگاه گوارش می‌شود. این مهار باعث کاهش انقباض عضلات و شل‌شدن اسپاسم‌های روده‌ای می‌شود. در نتیجه، انقباضات دردناک و گازهای محبوس در روده کاهش می‌یابند.
- کاهش فشار داخل روده: با شل‌شدن عضلات و تسهیل عبور گاز از دستگاه گوارش، فشار تجمعی داخل روده کاهش می‌یابد که به رفع احساس پُری و نفخ کمک می‌کند.
- اثر ضد التهابی و ضد میکروبی: روغن نعناع خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ ملایمی دارد که می‌تواند رشد برخی باکتری‌های تولیدکننده گاز در روده را مهار کند، به‌ویژه در شرایطی مانند SIBO (رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها در روده باریک).
- تسکین دهنده سیستم عصبی روده: منتول از راه اثر روی گیرنده‌های سرد (TRPM8) و نیز سیستم عصبی روده‌ای می‌تواند احساس ناراحتی و درد ناشی از نفخ را کاهش دهد. به‌ویژه در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، استفاده از نعناع فلفلی مؤثر گزارش شده است.
- افزایش ترشح صفرا: برخی مطالعات نشان داده‌اند که نعناع فلفلی می‌تواند ترشح صفرا را افزایش دهد، که به هضم بهتر چربی‌ها کمک کرده و تخمیر کمتر مواد در روده را در پی دارد.
مقایسه دمنوش با سایر شکل‌های مصرف
- غلظت مواد فعال: دمنوش نعناع فلفلی غلظت کمتری از ترکیبات فعال مانند منتول دارد و اثرات آن ملایم‌تر است، در حالی که کپسول‌ها و روغن‌های نعناع فلفلی غلظت بالاتری دارند و اثرات قوی‌تری برای کاهش نفخ دارند.
- استفاده روزمره و بی‌خطر بودن: دمنوش برای مصرف روزانه بی‌خطرتر است، در حالی که کپسول‌ها و روغن‌ها در مصرف طولانی‌مدت تحریکات گوارشی یا تداخل دارویی ایجاد می کنند.
- اثرات آرام‌بخش: دمنوش نعناع فلفلی اثر آرام‌بخش بیشتری دارد، در حالی که کپسول‌ها و روغن‌ها بیشتر برای کاهش علائم گوارشی شدیدتر مؤثرند.
- خطر تداخل دارویی و تحریک مخاطی: دمنوش خطر کمتری برای تحریک گوارش یا تداخل دارویی دارد، اما کپسول‌ها و روغن‌ها این خطرات را افزایش می دهند.
موارد مصرف سنتی و امروزی نعناع فلفلی
طب سنتی:
نعناع فلفلی در طب سنتی برای درمان مشکلات مختلف گوارشی و بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش استفاده می‌شود. برخی از این موارد عبارتند از:
- سوءهاضمه
- تهوع
- درد معده
- دل‌پیچه
- نفخ
پزشکی مدرن:
در پزشکی مدرن نیز مصرف نعناع فلفلی به‌ویژه دمنوش آن به عنوان یک درمان کمکی در اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) و نفخ شکم مورد توجه قرار گرفته است. این دمنوش به دلیل خواص ضدنفخ و ضد درد آن می‌تواند در تسکین علائم گوارشی مؤثر باشد.
نحوه مصرف دمنوش نعناع فلفلی برای نفخ
برای استفاده از دمنوش نعناع فلفلی به منظور کاهش نفخ شکم، می‌توانید از روش زیر پیروی کنید:
مواد لازم:
- 1 تا 2 قاشق چای‌خوری برگ خشک نعناع فلفلی (یا یک کیسه دمنوش نعناع فلفلی)
- 1 فنجان آب جوش
روش تهیه:
- آب را جوش بیاورید و داخل فنجان بریزید.
- برگ نعناع فلفلی را به آب جوش اضافه کنید (یا کیسه دمنوش را داخل فنجان قرار دهید).
- درپوش فنجان را بگذارید و اجازه دهید دمنوش برای حدود 5 تا 10 دقیقه دم بکشد.
- پس از دم کشیدن، دمنوش را صاف کنید (اگر از برگ خشک نعناع استفاده کرده‌اید) و آن را میل کنید.
نحوه مصرف:
- بهتر است این دمنوش را بعد از غذا یا زمانی که احساس نفخ می‌کنید، مصرف کنید.
- یک یا دو فنجان در روز برای کاهش نفخ و کمک به هضم غذا کافی است.
55,000 تومان
عوارض مصرف دمنوش نعناع فلفلی
دمنوش نعناع فلفلی به‌طور کلی برای اکثر افراد بی‌خطر است، اما مانند هر درمان گیاهی دیگری، ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند. در اینجا به عوارض احتمالی مصرف دمنوش نعناع فلفلی اشاره می‌کنیم:
- تحریک معده و ریفلاکس اسید به خصوص در افرادی که از ریفلاکس اسید یا زخم معده رنج می‌برند.
- حساسیت‌های آلرژیک مانند خارش پوست، کهیر یا حتی مشکلات تنفسی .
- آسیب به مخاط دهان و گلو در صورت مصرف طولانی‌مدت .
- افزایش حساسیت به نور خورشید .
چه افرادی نباید از دمنوش نعناع فلفلی مصرف کنند؟
دمنوش نعناع فلفلی به‌طور کلی برای اکثر افراد بی‌خطر است، اما برخی افراد باید از مصرف آن خودداری کنند یا با احتیاط از آن استفاده کنند. این افراد عبارتند از:
- افراد مبتلا به ریفلاکس معده (GERD) یا زخم معده
- افراد مبتلا به مشکلات صفراوی (سنگ صفرا یا مشکلات کیسه صفرا)
- افراد با حساسیت به نعناع یا گیاهان مشابه
- زنان باردار و شیرده
- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی یا فشار خون پایین
- افراد مبتلا به اختلالات هورمونی
- کودکان زیر ۵ سال
اگر یکی از شرایط بالا را دارید یا دارو مصرف می‌کنید، قبل از مصرف دمنوش نعناع فلفلی با پزشک مشورت کنید تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
تداخل دارویی با دمنوش نعناع فلفلی
دمنوش نعناع فلفلی با برخی داروها تداخل دارد، از جمله:
- داروهای ضد اسید (آنتی‌اسیدها)
- داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
- داروهای ضد انعقاد خون
- داروهای ضد دیابت
- داروهای گوارشی و ضد اسپاسم
- داروهای آرام‌بخش و ضد اضطراب
- داروهای هورمونی
قبل از مصرف دمنوش نعناع فلفلی در صورت مصرف دارو، با پزشک مشورت کنید.
نکات پایانی
دمنوش نعناع فلفلی به‌دلیل ترکیباتی چون منتول و فلاونوئیدها، دارای خواص ضداسپاسم، ضددرد و آرام‌بخش برای دستگاه گوارش است. شواهد علمی و مطالعات بالینی نیز نشان می‌دهند که مصرف این دمنوش می‌تواند در بهبود علائم نفخ شکم، به‌ویژه در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر مؤثر باشد.
با این حال، دمنوش نعناع فلفلی نباید به‌عنوان درمان اصلی در بیماری‌های گوارشی جدی تلقی شود و در صورت تداوم علائم یا وجود شرایط زمینه‌ای خاص، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
منبع:
Is Peppermint Tea Effective in Relieving Bloating?
