کبد چرب در بارداری Acute fatty liver of pregnancy (AFLP) یک بیماری نادر اما جدی است که معمولا در سه ماه پایانی بارداری اتفاق می افتد . این بیماری نتیجه تجمع چربی در کبد است که منجر به بروز علائمی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم و یرقان می شود. اگر کبد چرب در بانوان باردار به سرعت درمان نشود، می تواند عوارض شدیدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند، از جمله نارسایی کبد ، زایمان زودرس و در برخی موارد مرگ مادر و جنین او را به همراه دارد.
البته مرگ و میر مادران در سال های اخیر به دلیل تشخیص سریعتر و زایمان فوری به 4 درصد کاهش یافته است. بنابراین شناخت خطرات (AFLP) و مراقبت به موقع برای داشتن یک دوره ی بارداری ایمن، ضروری است. در ادامه بیشتر با خطرات این بیماری آشنا می شویم.
بیماری کبد چرب در بارداری (AFLP) چیست؟
کبد چرب در دوران بارداری یک بیماری نادر و در عین حال بحرانی است که به طور معمول در سه ماهه سوم بارداری ایجاد می شود. در AFLP، چربی در سلول های کبدی تجمع می یابد که منجر به اختلال در عملکرد طبیعی کبد می شود. از آنجایی که کبد نقش حیاتی در پردازش مواد مغذی و سم زدایی بدن را دارد، هر گونه اختلال در عملکرد آن می تواند منجر به عوارض جدی هم برای مادر و هم برای نوزادش شود.
علائم این بیماری به صورت نامحسوس شروع می شوند و با سرعت تشدید می یابند . بنابراین تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع ضروری است، کنترل کبد چرب در بارداری معمولا با نظارت و مراقبت های پزشکی می باشد که در برخی موارد با زایمان زودرس برای محافظت از سلامت مادر و کودک همراه است.
کبد چرب در بارداری چه علائمی دارد؟
طبق مطالعات انجام شده بر روی کبد بانوان بارداری که درگیر کبد چرب در بارداری بودند، علائم زیر به عنوان علائم (AFLP) تشخیص داده شده است:
- تهوع و استفراغ : این حالت شدیدتر از حالت تهوع صبحگاهی است.
- یرقان : زرد شدن پوست و چشم ها که نشان دهنده اختلال عملکرد کبد است.
- درد شکم : این درد معمولا در سمت راست بالای شکم احساس می شود.
- از دست دادن اشتها : کاهش محسوس میل به خوردن.
- خستگی : خستگی يا ضعف شديد وغيرعادی.
- مدفوع کم رنگ : رنگ مدفوع ممکن است روشن تر شود.
- ادرار تیره : ادرار تیره تر از حد معمول به نظر می رسد.
- سایر علائم : در برخی موارد این علائم به شکل تب، گیجی، یا ضربان قلب سریع نمایان می شوند که می تواند نشان دهنده اختلال شدید در عملکرد کبد باشد.
این علائم می توانند به سرعت در بدن شما ایجاد شوند بنابراین در صورت بروز، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
علل بروز بیماری کبد چرب در بارداری
علت دقیق بروز کبد چرب در بارداری به طور کامل شناخته نشده است. به طور عادی کبد شما مسئول تجزیه اسیدهای چرب است اما زمانی که این بیمای رخ می دهد، به دلیل ناتوانی کبد در تجزیه چربی ، چربی بیش از حد در کبد شما انباشته می شود و در عملکرد آن اختلال ایجاد می کند.
اعتقاد بر این است که چندین عامل در ایجاد این بیماری نقش دارند:
- عوامل ژنتیکی : جهش های ژنتیکی خاص به ویژه آنهایی که متابولیسم اسیدهای چرب را تحت تأثیر قرار می دهند ، احتمال بروز AFLP را در برخی از زنان افزایش می دهد.
- تأثیرات هورمونی : تغییرات هورمونی در دوران بارداری، به ویژه افزایش پروژسترون و استروژن، محتمل است بر عملکرد کبد و متابولیسم چربی تأثیر بگذارد.
- تغییرات متابولیک : در طول بارداری، بدن دچار تغییرات متابولیکی قابل توجهی می شود. تغییراتی مانند نحوه پردازش چربی ها ممکن است منجر به تجمع چربی در کبد شود.
- چاقی مادر : زنانی که قبل از بارداری دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به AFLP هستند.
- بارداری چند قلو : زنانی که دوقلو یا چند قلو دارند به دلیل نیازهای بیشتر بدن به کبد بروز این بیماری در آنها محتمل است.
- سابقه بیماری قبلی : شرایطی مانند دیابت بارداری یا پره اکلامپسی می تواند احتمال ابتلا به AFLP را افزایش دهد.
در حالی که این عوامل در بروز این بیماری تاثیرگذار هستند ، AFLP هنوز یک بیماری نادر در نظر گرفته می شود و تحقیقات بیشتری برای درک کامل علل آن مورد نیاز است.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر کبد چرب در بارداری هستند؟
کبد چرب در بارداری ممکن است ژنتیکی باشد، یعنی شما آن را از والدین بیولوژیکی خود به ارث برده اید. سایر عوامل خطرعبارتند از:
- اضافه وزن و چاقی قبل از بارداری
- عادات غذایی ضعیف یا رژیم های غذایی سرشار از چربی
- دیابت یا دیابت بارداری
- سابقه بیماری کبدی
- سابقه AFLP در باردار های قبلی
- بارداری در سن بالا ( به خصوص سن بالای 35 سال)
- بارداری چند قلو
در صورتی که جزو دسته افراد بالا هستید توصیه می شود تحت مراقبت های پزشکی باشید تا بارداری امن و سالمی داشته باشید.
کبد چرب در بارداری چه عوارضی دارد؟
عوارض این بیماری بسیار خطرناک و تهدید کننده هستند:
- نارسایی کبد
- نارسایی کلیوی
- کواگولوپاتی (اختلال در لخته شدن خون که خطر خونریزی را افزایش می دهد)
- زایمان زودرس
- عفونت
- مرگ مادر (در موارد شدید درگیری رخ می دهد)
کبد چرب در بارداری (AFLP) چگونه تشخیص داده می شود؟
کبد چرب در بارداری از طریق ترکیبی از ارزیابی های بالینی، آزمایشهای آزمایشگاهی و مطالعات تصویربرداری در مراکز بهداشتی و زیر نظر پزشک تشخیص داده میشود.
ارزیابی بالینی
این بیماری به طور معمول با علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، درد بالای سمت راست شکم، زردی (زردی پوست و چشم ها) و خستگی شدید ظاهر می شود. زنان همچنین ممکن است از دست دادن اشتها و در موارد شدید، گیجی را تجربه کنند.پزشک شما با بررسی علائمی که دارید تشخیص می دهد که شما در چه وضعیتی هستید تا درمان مناسب را پیش بگیرد. اگر این علائم در اواخر بارداری ظاهر شوند، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تست های آزمایشگاهی
یکی دیگر از روش های تشخیص این بیماری ، تست های آزمایشگاهی است که به شامل موارد زیر می شود:
- تست های عملکرد کبد (LFTs): افزایش آنزیم های کبدی (AST، ALT) و سطح بیلی روبین.
- مطالعات انعقادی: زمان طولانی پروترومبین (PT) ممکن است مشاهده شود.
- پانل متابولیک: هیپوگلیسمی احتمالی و افزایش تری گلیسیرید.
تست های آزمایشگاهی جزو روش های تعیین کننده هستند که غالبا انجام می شوند.
مطالعات تصویربرداری
تصویربرداری یا سونوگرافی شکمی یک آزمایش غیر تهاجمی است که در تشخیص این بیماری موثر است . همچنین انجام سونوگرافی می تواند به رد سایر بیماری ها مانند اختلال در عملکرد کیسه صفرا یا سایر مشکلات کبدی که می تواند علائم مشابهی ایجاد کند، کمک کند. در حالی که تصویربرداری به تنهایی نمی تواند کبد چرب در بارداری را تایید کند، نقش مهمی در ارزیابی کلی بیمار دارد.
این تصویر برداری ها در برخی موارد به صورت MRI انجام می شوند.
بیوپسی کبد
در این آزمایش نمونه کوچکی از بافت کبد برای بررسی علائم بیماری برداشته می شود تا تجمع چربی در سلول های کبدی بررسی شود. اگرچه بیوپسی می تواند تشخیص قطعی را ارائه دهد، اما این آزمایش یک روش تهاجمی است و به ندرت تنها در شرایط نادری که تشخیص نامشخص باقی می ماند، انجام می شود.
مدیریت و درمان کبد چرب در بارداری
کبد چرب در بارداری درمان قطعی ندارد.اما با توجه به اینکه AFLP در ماه های پایانی بارداری رخ می دهد، در درجه اول زایمان فوری نوزاد بهترین درمان و پیشگیری تلقی می شود، زیرا این موثرترین راه برای حل این بیماری و جلوگیری از عوارض آن است. با اینحال مراقبت های حمایتی و تغذیه مناسب زیر نظر پزشک ومصرف دارو های مناسب برای کاهش عوارض نیز موثر هستند.
نکات پایانی
دوران بارداری می تواند یک تجربه ای متفاوت باشد که گاها با سختی هایی نیز همراه است. با این حال اگر شما در سه ماه پایانی بارداری خود هستید و علائم بیماری معرفی شده را دارید حتما سریعا به پزشک مراجعه فرمایید و درمان را پیش بگیرید. البته نیاز به نگرانی نیست ، چرا که این بیماری پس از زایمان طی چند روز تا نهایتا یک هفته از بین می رود و مادر می تواند بهبودی کامل را تجربه کند که البته پس از زایمان عملکرد کبد مادر باید به دقت کنترل شود.
