غدد برون ریز، غددی هستند که مواد لازم را از خون گرفته و از آنها، مواد شیمیایی با غلظت بالا می سازند و این مواد را به محیط بیرون یعنی سطح خارجی بدن منتقل می کنند. مواد ساخته شده توسط این غدد برخلاف ترشح غدد درون ریز، هورمون نیستند و وارد جریان خون نمی شوند و این مسئله تفاوت اصلی و مهم این غدد با غدد درون ریز بدن می باشد. در ادامه مطلب با این غدد بیشتر آشنا می شوید.
تفاوت غدد برون ریز و درون ریز
به این غدد اگزوکرین و اندوکرین هم گفته می شود. عمده تفاوت این دو غده از نامشان پیداست. سیستم غدد درون ریز بدن بدون مجرا هستند و هورمون می سازند و آن را وارد جریان خون می کنند. در حالیکه غدد برون ریز دارای مجرا هستند و مواد ساخته شده یا همان آنزیم ها را به بیرون بدن منتقل می کنند.
هورمون های ساخته شده توسط غدد درون ریز پیام رسان های شیمیایی هستند و نقش مهمی در تعیین فیزیولوژی و رفتار ما دارند. در حالیکه آنزیم ها کاتالیزورهای بیولوژیکی هستند و نقش آنها سرعت بخشیدن به واکنش های شیمیایی است.
برخی از غدد بدن به دلیل اینکه عملکرد هر دو غده را دارند در هر دو دسته برون ریز و درون ریز قرار می گیرند و به آنها غدد مختلط گفته می شود.
ساختار غدد برون ریز بدن
غدد برون ریز شامل یک مجرا و یک قسمت غده ای هستند. قسمت غده ای می تواند به شکل لوله ای، کیسه ای و یا ترکیبی از این دو حالت باشد. اگر غده ای به شکل منشعب یا شاخه ای باشد به آن غده شاخه ای نیز می گویند.
بخش مجرای این غدد می تواند مستقیم و بدون انشعاب باشد که به آن ساده می گویند و می تواند شاخه دار و منشعب باشد که به آن مرکب می گویند.
شکل های ترشح غدد برون ریز بدن
غدد برون ریز به سه شکل مواد تولیدی خود را ترشح می کنند و بر همین اساس به سه گروه تقسیم می شوند:
- غدد آپوکرین: در این غدد بخشی از جوانه غشای پلاسمایی که مواد ترشحی را در بر دارد از سلول خارج می شود و به این صورت بخشی از سلول ترشحی از بین می رود.
- غدد مروکرین: به این غدد اکرین نیز می گویند، ترشحات این غدد از طریق اگزوسیتوز از سلول خارج می شوند؛ مانند غدد بزاقی و مخاطی.
- غدد هولوکرین: غددی که چربی پوست یا سباسه را تولید می کنند از این نوعند و در فرآیند ترشح کل سلول از بین می رود.
انواع غدد برون ریز بدن
غدد برون ریز در سراسر بدن انسان پخش شده اند. این غدد موادی مانند بزاق، اشک و عرق را تولید می کنند و از طریق مجاری خود به بیرون بدن انتقال می دهند. این غدد شامل موارد زیر می باشند:
غدد برون ریز عرق
غدد عرق در سرتاسر بدن ما و بر سطح پوست قرار گرفته اند. دو نوع غده عرق در بدن وجود دارد؛ غدد آکرینی و آپوکرینی. غدد آکرینی برای تنظیم دمای بدن روی سطح پوست مستقیما باز می شوند و آب آزاد می کنند و غدد آپوکرینی داخل فولیکول مو باز می شود. نواحی مختلف بدن که دارای مو هستند مانند زیربغل و کشاله ران دارای این نوع غدد عرق می باشند که در زمان پاسخ به استرس مایع شیری رنگی تولید می کنند.
غدد برون ریز چربی
غدد چربی نیز مانند غدد عرق پوشش سرتاسری در بدن دارند. میزان این غدد در کف دست و پاها بسیار کم است. این غدد سبوم را ترشح می کنند که باعث نرم و لطیف شدن پوست می شوند. غدد چربی نیز در فولیکول مو باز می شوند اما برخی از آنها روی پوست نیز قرار دارند و مستقیم روی پوست باز می شوند. عملکرد این غدد به شرح زیر است:
- کمک به حفظ رطوبت پوست
- تنظیم کننده دمای بدن با کمک غدد عرق
- مبارزه با عفونت های باکتریایی و قارچی
غدد برون ریز بزاقی
این غدد تولید کننده بزاق هستند و آن را از طریق مجاری خود وارد دهان می کنند. بزاق برای کمک به جویدن، قورت دادن و هضم غذا بسیار لازم است و همچنین در تامین رطوبت دهان نقش مهمی را ایفا می کند. بزاق با داشتن آنتی بادی های مختلف نقش مهمی در عاری کردن محیط دهانی از میکروب ها دارد. غدد بزاقی سه نوع اصلی دارند:
- غده قرار گرفته در زیرگوش به نام پاروتید
- غده زیرفک
- غده زیر زبان
غدد برون ریز پستان
این غده مسئول ترشح شیر مادر است. بافت غده ای در سینه زنان و مردان وجود دارد اما در زنان این غده در دوران بلوغ به دلیل ترشح هورمون استروژن رشد می کند. این غده در دوران بارداری با بروز تغییرات هورمونی به مجاری غدد پستان، دستور تولید شیر را ارسال می کند.
غدد معده
غدد معده آنزیم هایی را در معده آزاد می کنند تا به تجزیه غذا کمک می کند. آنها همچنین به بدن کمک می کنند تا مواد مغذی مهم را جذب کند.
غدد اشک
غدد اشکی در بالای پلک بالایی قرار دارند. آنها مایعی را ایجاد و ترشح می کنند که هر بار که پلک می زنید وارد چشم می شود. این مایع به حفظ رطوبت چشم کمک می کند.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد :
- سندرم سازگاری عمومی چیست؟
- با بیماری آبله میمون بیشتر آشنا شویم
- ورم دست چرا و چگونه ایجاد می شود؟
