مونونوکلئوز عفونی یک بیماری عفونی است که به آن مونو یا بیماری بوسیدن نیز گفته می شود. مونو معمولاً یک بیماری جدی نیست، اما می تواند عوارضی ایجاد نماید که آن را خطرناک تر می کند. علائم مونو نیز می تواند از خفیف تا جدی متغیر باشد. در این مقاله به عوامل ایجاد مونونوکلئوز عفونی، علائم، عوارض و نحوه مدیریت آن می پردازیم.
مونونوکلئوز عفونی چیست؟
مونونوکلئوز عفونی یک بیماری عفونی است که معمولاً توسط ویروس اپشتین بار (EBV) ایجاد می شود و به آن بیماری مونو یا بیماری بوسیدن نیز می گویند. این بیماری معمولاً از طریق بزاق پخش می شود. شما می توانید ویروس را از طریق بوسیدن و چیزهایی مانند اشتراک نوشیدنی یا ظروف غذا دریافت نمایید. مونونوکلئوز مسری است، اما نسبت به سایر بیماری های رایج مانند سرماخوردگی کمتر احتمال ابتلا دارد.
علائم مونو می تواند از خفیف تا جدی متغیر باشد. در صورت ابتلا به این بیماری احتمال دارد تا چند هفته نتوانید در فعالیت های عادی روزانه خود شرکت نمایید. مونونوکلئوز عفونی می‌تواند باعث تورم و قرمزی لوزه‌ها شود، همراه با زخم‌های سفید که چرک ترشح می‌کنند.
علل ایجاد مونونوکلئوز عفونی
اغلب اوقات ویروس اپشتین بار باعث ابتلا به مونونوکلئوز عفونی می شود. اما احتمال دارد آن را از ویروس های دیگری نیز دریافت نمایید، از جمله:
- آدنو ویروس ها، یکی از علل شایع سرماخوردگی
- سیتمولگوویروس (CMV) ، نوع دیگری از ویروس هرپس
- هپاتیت نوع A ، B یا C
- ویروس هرپس سیمپلکس
- HIV، ویروسی که باعث ایدز می شود
- سرخجه، ویروسی که باعث سرخک می شود
بسیاری از مردم در کودکی در معرض ویروس EBV قرار دارند. اما این به این معنی نیست که مونو خواهند داشت. شما می توانید ویروس را در تمام عمر، بدون داشتن علائم مونو حمل کنید. ویروس اپشتین بار (EBV)بخشی از خانواده ویروس هرپس است، اما با ویروسی که باعث تبخال دهان یا زگیل تناسلی می شود، یکسان نیست.
مونونوکلئوز عفونی چگونه انتقال می یابد؟
ویروس اپشتین بار (EBV) از طریق بزاق گسترش می یابد، به همین دلیل می توانید آن را از طریق بوسیدن دریافت نمایید. همچنین اگر غذا، نوشیدنی یا ظروف خود را با فردی که به این بیماری مبتلاست به اشتراک بگذارید، می توانید به آن مبتلا شوید. همچنین گاهی ممکن است با عطسه یا سرفه فرد مبتلا در اطراف شما، به آن مبتلا شوید.
ویروس EBV می تواند از طریق خون و مایع منی نیز پخش شود. حتی احتمال دارد از روش‌های پزشکی مانند انتقال خون، پیوند اعضا و یا از طریق تماس جنسی منتقل شود.
مونونوکلئوز عفونی چقدر مسری است؟
شما به محض اینکه به ویروس آلوده شدید، حتی قبل از اینکه متوجه شوید که به آن مبتلا شده اید، می توانید سرایت دهنده باشید. احتمال دارد یک یا دو ماه طول بکشد تا علائم ظاهر شوند و شما در طول زمانی که علائم دارید نیز سرایت دهنده این بیماری هستید. مشخص نیست این بیماری چه مدت پس از رفع علائم مسری باقی می‌ماند، اما پزشکان فکر می‌کنند که می تواند تا چندین ماه طول بکشد.
آیا می توان بیش از یک بار به مونونوکلئوز مبتلا شد؟
هنگامی که به EBV مبتلا شدید، ویروس تا آخر عمر در بدن شما باقی می ماند. گاهی اوقات می تواند دوباره فعال شود و شما می توانید ویروس را به دیگران منتقل نمایید، اما به احتمال زیاد، دیگر علائم مونو را نخواهید داشت. اما اگر به مونو مبتلا شدید که توسط ویروس دیگری ایجاد شده یا اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، علائم آن ممکن است عود کنند.
علائم مونونوکلئوز عفونی
مونونوکلئوز عفونی می تواند علائم مختلفی را در افراد مختلف ایجاد کند. علائم رایج عبارتند از:
- تب
- خستگی
- گلو درد
- تورم غدد لنفاوی
- درد عضلات
- از دست دادن اشتها
- کهیر
- سرفه
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- سردرد
- خونریزی بینی
- ضربان قلب تند
- یک گردن سفت
- کندوها
- زردی که در آن پوست و سفیدی چشم شما رنگ زردی دارند
برخی از افراد یا هیچ علامتی ندارند یا علائم بسیار خفیفی دارند که متوجه آن نمی شوند. اکثر افرادی که مونو می گیرند در حدود 2 تا 4 هفته احساس بهتری دارند. گاهی اوقات، خستگی می تواند چندین هفته بعد از آن نیز ادامه یابد. در برخی موارد، ممکن است 6 ماه یا بیشتر طول بکشد تا علائم از بین بروند.
راش مونونوکلئوز عفونی
در اثر این بیماری احتمال دارد که بثورات لکه دار، قرمز یا صورتی رنگ شبیه سرخک ایجاد شود، به خصوص اگر آنتی بیوتیک برای عفونت گلو مصرف کرده باشید. بثورات احتمال دارد روی صورت و یا بدن ظاهر شود و خارش داشته باشد. همچنین به ندرت، مونو می تواند باعث کهیر شود. این برآمدگی ها می توانند خارش دار، قرمز یا گوشتی رنگ باشند که به سرعت ظاهر می شوند و از بین می روند.
مراحل بیماری مونونوکلئوز
بعد از اینکه در معرض ویروسی قرار گرفتید که باعث مونونوکلئوز می شود، ممکن است یک یا دو ماه طول بکشد تا علائم ایجاد شود. این به عنوان دوره نهفتگی شناخته می شود. پس از دوره کمون، مرحله پرودرومال زمانی است که ویروس در بدن شما در حال انتشار می باشد. این مرحله می تواند حدود 5 تا 14 روز طول بکشد و احتمال دارد علائم خفیفی مانند خستگی، سردرد و گلو درد داشته باشید.
مرحله حاد که در آن بیماری به طور کامل فعال است، می تواند 6 روز یا بیشتر طول بکشد. در این مرحله علائم بیشتر مشخص می شود، گلودرد بدتر می‌شود، لوزه‌ها متورم می‌شوند، احساس تب می‌کنید و غدد لنفاوی می تواند آسیب ببینند. پس از رفع بدترین علائم، وارد مرحله نقاهت می شوید که احتمال دارد تا 6 ماه خستگی و ضعف داشته باشید.
روش تشخیص مونونوکلئوز
پزشکان معمولاً می توانند مونونوکلئوز عفونی را بر اساس علائم تشخیص دهند. آنها معمولا تورم در لوزه ها، غدد لنفاوی، کبد یا طحال را بررسی می کنند. همچنین پزشکان می‌توانند با آزمایش‌های خون، تشخیص این بیماری را تأیید کنند، از جمله:
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا گلبول‌های سفید خون را بررسی کند تا ببیند که آیا آنها غیرعادی هستند یا اینکه گلبول‌های سفید خون شما بیش از حد معمول است یا خیر.
- آزمایشات آنتی بادی: این آزمایش می تواند به پزشک نشان دهد که آیا سیستم ایمنی بدن، پروتئین های خاصی را در پاسخ به EBV ایجاد کرده است یا خیر.
مونونوکلئوز در مقابل گلو درد استرپتوکوکی
مونونوکلئوز و گلودرد استرپتوکوکی دارای برخی از علائم مشابه مانند گلودرد، تب و تورم غدد لنفاوی هستند. اما در حالی که مونو معمولاً توسط یک ویروس ایجاد می شود، گلودرد استرپتوکوکی توسط باکتری استرپتوکوک ایجاد می شود. می توانید همزمان با مونو، گلودرد استرپتوکوکی نیز داشته باشید. اگر علائم مونونوکلئوز عفونی دارید، پزشک احتمالاً از آزمایش خون برای تأیید تشخیص استفاده می نماید.
عوارض مونونوکلئوز عفونی
عوارض مونونوکلئوز عفونی می تواند جدی باشد. اگر سیستم ایمنی بدن شما به دلیل بیماری مانند ایدز یا به دلیل مصرف برخی داروها ضعیف شده باشد، احتمال بروز عوارض جدی ناشی از مونو بیشتر است. عوارض می توانند شامل موارد زیر باشد:
- لوزه های متورم که می تواند راه هوایی را باریک کند و بلعیدن یا تنفس از طریق دهان را سخت تر کند.
- طحال بزرگ شده که اگر جدی شود، احتمال ترکیدن طحال وجود دارد. این باعث درد شدید ناگهانی در سمت چپ بالای شکم می شود. اگر چنین دردی دارید، یک اورژانس است و باید فوراً مراقبت های پزشکی را دریافت نمایید.
- مشکلات کبدی که می تواند باعث ایجاد هپاتیت یا یرقان شود.
- مشکلات خونی که بدن می تواند تعداد زیادی از گلبول های قرمز خون را از بین ببرد (کم خونی همولیتیک) یا ممکن است خون پلاکت کافی نداشته باشد (ترومبوسیتوپنی).
- مشکلات قلبی که عضله قلب ممکن است ملتهب شود (میوکاردیت) یا احتمال دارد ضربان قلب غیر یکنواخت داشته باشید.
- مشکلات سیستم عصبی که می تواند شامل تشنج، التهاب مغزی (آنسفالیت) یا التهاب بافت های پوشاننده مغز (مننژیت) باشد.
روش های درمان مونونوکلئوز
هیچ دارویی مونو را درمان نمی کند، حتی آنتی بیوتیک ها و ضد ویروس ها روی EBV عمل نمی کنند. چیزهایی که می تواند به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید عبارتند از:
- استراحت زیاد
- مصرف مایعات زیاد: مایعات به تسکین تب و گلودرد کمک می کند و از کم آبی بدن جلوگیری می کند.
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول، سایرین) یا ایبوپروفن (ادویل، موترین آی بی، سایرین). این داروها خاصیت ضد ویروسی ندارند. آنها را فقط برای تسکین درد یا تب مصرف نمایید.
- داروی کورتیکواستروئید برای تورم در گلو
- غرغره کردن با آب نمک برای کاهش درد گلو: این کار را چند بار در روز برای تسکین گلودرد انجام دهید.
بیشتر علائم و نشانه‌های مونونوکلئوز در عرض چند هفته کاهش می‌یابد، اما ممکن است دو تا سه ماه طول بکشد تا احساس کنید کاملاً طبیعی هستید. هر چه بیشتر استراحت کنید، زودتر بهبود پیدا می کنید. بازگشت خیلی زود به برنامه معمول خود، می تواند خطر عود را افزایش دهد.
مدیریت مونونوکلئوز
برای تسریع بهبودی، بهتر است تا جایی که می توانید استراحت نمایید. احتمالاً نیازی به قرنطینه نخواهید داشت اما باید در خانه بمانید تا زمانی که علائم شما کاهش یابد. پزشک احتمالاً به شما می گوید که برای انجام فعالیت های سنگین مانند ورزش، وزنه برداری یا حرکت دادن اجسام سنگین، حدود یک ماه صبر کنید. زیرا این موارد خطر پارگی طحال را افزایش می دهد.
همچنین مهم است که از الکل خودداری نمایید. زیرا مونونوکلئوز می تواند بر کبد تأثیر بگذارد و مصرف الکل می تواند به آسیب کبدی منجر شود. احتمالاً به آرامی و به تدریج به روال معمول خود باز خواهید گشت.
پیشگیری از مونونوکلئوز
هیچ واکسنی برای جلوگیری از مونونوکلئوز وجود ندارد. EBV می تواند ماه ها در بزاق شما باقی بماند. بنابراین حتی اگر علائمی ندارید، می توانید آن را گسترش دهید. برای کاهش خطر ابتلا به مونو، دست های خود را مرتب بشویید. از تماس با افراد بیمار خودداری نمایید و سعی کنید چیزهایی مانند نوشیدنی، ظروف یا مسواک را با دیگران به اشتراک نگذارید.
نکات پایانی
مونونوکلئوز عفونی که بیماری بوسیدن نیز نامیده می شود، یک بیماری مسری است که اغلب توسط ویروس اپشتین بار (EBV) ایجاد می شود. این بیماری معمولاً جدی نیست اما مدتی طول می کشد تا بهبود یابد، در حالی که هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. استراحت زیاد، مایعات فراوان و مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند به شما کمک کنند که احساس بهتری داشته باشید. طول مدت علائم مونونوکلئوز در افراد مختلف متفاوت است. بیشتر آنها در عرض 2 هفته تا 1 ماه بهبود می یابند. اما برخی از علائم مانند خستگی و ضعف، می‌توانند تا ماه‌ها باقی بمانند.
