زغال فعال یا شارکول نوعی پودر بی بو و سیاه است و محصولی صنعتی می باشد. این ماده جاذب سموم است و به همین دلیل در مراکز اورژانس برای درمان اوردوز و مسمومیت و در بسیاری محصولات آرایشی و بهداشتی به کار می رود. زغال فعال کاربردهای بسیاری دارد که در ادامه با آنها بیشتر آشنا خواهید شد.
زغال فعال چیست؟
زغال فعال از حرارت دادن مواد سرشار از کربن مانند زغال سنگ نارس، چوب، پوست نارگیل یا خاک اره تولید می شود. این ماده در دمای بسیار بالا تولید می شود و با تکه های سوخته غذا یا زغال کباب کردن متفاوت است. گرچه هر دو این مواد از مواد یکسانی تولید می شوند اما همانطور که اشاره شد زغال فعال در دمای بسیار بالا تولید می شود و مواد اضافی و سمی آن جدا شده است. جالب است بدانید در فرآیند تولید زغال فعال، تعداد سوراخ های روی هر مولکول آن افزایش می یابد به گونه ای که یک قاشق غذاخوری زغال فعال مساحتی بیشتر از یک زمین فوتبال دارد و به همین دلیل جذب بالایی دارد. منافذ روی زغال فعال دارای بار منفی هستند و می توانند ملکول های دارای بار مثبت مانند گازها و سموم را به خوبی به دام بیندازند و از جذب آنها در معده جلوگیری کنند. از آنجا که بدن انسان زغال را جذب نمی کند، به این ترتیب زغال پس از دفع سموم با مدفوع از بدن خارج می شود.
از زغال فعال در چه مواردی استفاده می شود؟
یکی از کاربردهای اصلی زغال فعال در درمان سوء مصرف و مسمومیت است، هر چند از آن برای رفع مشکلات دیگری نیز استفاده می شود. هنوز هیچ پژوهش قطعی و در مقیاس بزرگی برای تایید فواید زغال فعال انجام نشده اما در برخی موارد مزایای این ماده به بحث گذاشته شده و اسنادی در رابطه با تاثیر آن ارائه گشته است.
رفع نفخ معده
شواهد نشان می دهند زغال فعال در درمان نفخ معده موثر است. هنوز نحوه عملکرد زغال فعال بر روی این مشکل مشخص نیست اما می توان نقش منافذ ریز موجود در زغال فعال را در بدام انداختن مایعات و گازهای روده موثر دانست. این مواد می توانند به راحتی از این منافذ عبور کنند و این فرآیند باعث خنثی شدن آنها می گردد. در پژوهشی در سال 2017 نشان داده شد افرادی که 10 روز و روزانه 3 بار مقدار 40 میلی گرم سیمتیکون و 140 میلی گرم زغال فعال مصرف می کنند دردهای شکمی کمتری را تجربه کردند.
سلامت کلیه ها
زغال فعال می تواند با فیلتر کردن سموم و داروهای حل نشده، به کلیه ها و کاهش التهاب و آسیب های گوارشی مربوط به بیماری مزمن کلیه یاری رساند. زغال فعال می تواند به حذف سموم مشتق از ریه نیز کمک کند. این مواد همانند سایر مواد دفعی با عبور از جریان خون می توانند خود را به معده برسانند و در روده با وصل شدن به زغال فعال به همراه مدفوع دفع گردند. این فرآیند به کاهش اوره و سایر محصولات دفعی در بدن یاری می رساند. هر چند تحقیقات بیشتری برای تایید این مطلب نیاز است.
رفع اسهال
در یک پژوهش در سال 2017 نشان داده شد زغال فعال می تواند باکتری ها و داروهای مسبب اسهال را جذب کند و از جذب آنها توسط بدن جلوگیری نماید. باید در نظر داشت زغال فعال می تواند به نسبت سایر داروهای ضد اسهال عوارض جانبی بیشتری داشته باشد.
کاهش کلسترول
برخی از محققین عقیده دارند زغال فعال می تواند باعث کاهش کلسترول بد خون شود. بر اساس این نظریه زغال فعال می تواند به کلسترول و اسیدهای صفراوی حاوی کلسترول در روده متصل شود و مانع جذب آنها توسط بدن گردد.
بهبود سلامت پوست
محققان عقیده دارند زغال فعال می تواند ذرات ریز آلوده، سموم، مواد شیمیایی و باکتری های روی پوست را به خوبی جذب و از بین ببرد. از این ماده برای درمان نیش حشرات و درمان جوش نیز استفاده می گردد. این گزارش ها تجربی هستند و نیاز به گزارش های موثق تر برای تایید اثرات زغال فعال بر روی پوست است.
فیلتر آب
از زغال فعال مدت هاست که برای تصفیه آب استفاده می شود. از آنجا که زغال فعال جاذب بسیار قوی ای می باشد می تواند ویروس ها، قارچ ها، سموم، مواد شیمیایی و داروها را به خود جذب نماید و به این شکل آب را پاکسازی نماید.
سلامت دهان و دندان
بسیاری از محصولات مرتبط به دهان و دندان حاوی زغال فعال هستند. به طور مثال تولید کنندگاه خمیردندان های زغالی ادعا می کنند محصولشان نقش سفید کننده برای دندان ها دارند هر چند ایمنی و اثربخشی آنها هنوز به اثبات نرسیده است.
رفع اوودوز و مسمومیت
زغال فعال به شکل نوشیدنی برای پاکسازی سموم از بدن به کار می رود. زغال فعال می تواند مسمومیت های بسیاری مانند سوء مصرف قرص داپسون، داروهای آرامشبخش، داروهای مالاریا، متیل گزانتین، داروهای غیراستروئیدی و ضدالتهابی را رفع کند. این در حالتی است که ماده مسموم کننده به معده فرد رسیده باشد.
عوارض مصرف زغال فعال
زغال فعال به طور معمول بی خطر است اما استفاده نادرست از آن می تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- استفراغ
- یبوست یا سیاه شدن مدفوع
- اسهال
- حالت تهوع
- سیاه شدن زبان
- سوراخ شدن یا انسداد روده
چند توصیه بسیار مهم در مصرف زغال فعال
- پیش از استفاده از زغال فعال حتما با پزشک مشورت کنید زیرا مصرف آن ممکن است در جذب برخی داروها مانند استامینوفن تداخل ایجاد کند.
- ممکن است این ماده باعث تشدید علائم در مبتلایان به پورفیری شود.
- در حالت نیمه هشیار نباید زغال فعال به فرد مسموم داده شود زیرا ممکن است محلول آن به جای معده وارد ریه گردد.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطلب زیر را به شما پیشنهاد می دهد :
- خمیر دندان زغالی و تاثیر آن بر روی دندان
ارسال نقد و بررسی