شوک آنافیلاکسی(anaphylaxis) یک واکنش آلرژیک شدید و تهدید کننده زندگی است. ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض چیزی که به آن حساسیت دارید، مانند بادام زمینی یا نیش زنبور، اتفاق بیفتد. در آنافیلاکسی، سیستم ایمنی بدن، سیل مواد شیمیایی را آزاد می کند که می تواند بدن را دچار شوک کند.
در طی این شوک، فشار خون به طور ناگهانی کاهش می یابد و راه های هوایی باریک می شوند و تنفس شما را مسدود می کنند. نبض تند و ضعیف شده و ممکن است بثورات پوستی داشته باشید. همچنین احتمال دارد حالت تهوع و استفراغ داشته باشید. آنافیلاکسی باید فوراً با تزریق اپی نفرین درمان شود. زیرا اگر فوراً درمان نشود، می تواند کشنده باشد.
علائم شوک آنافیلاکسی چیست؟
آنافیلاکسی معمولا با علائم پوستی کهیر یا خارش شروع می شود. در عرض چند دقیقه، علائم شدیدتری می دهد، از جمله:
- تورم در گلو، لب ها و زبان.
- تنگی نفس.
- کهیر.
- مشکل در بلع.
- بثورات قرمز.
- درد شکم.
- سفتی سینه.
- گرفتگی.
- اسهال.
- احساس عذاب یا ترس.
- استفراغ کردن.
- خس خس سینه.
علائم شدید شوک آنافیلاکسی
اگر متوجه علائم شدید، فوراً از پزشک کمک بگیرید یا از داروهای آلرژی خود استفاده کنید. بدون درمان، علائم آنافیلاکسی شدیدتر و تهدید کننده زندگی رخ می دهد:
- سبکی سر یا گیجی به دلیل افت فشار خون،
- افزایش ضربان قلب.
- ضعف ناگهانی.
- بی هوشی.
- ایست قلبی.
علائم شوک آنافیلاکسی از چه زمانی شروع می شود؟
معمولاً علائم در عرض 5 تا 30 دقیقه پس از تماس با آلرژن شروع می شود. برای مثال، نیش زدن توسط زنبور عسل یا خوردن غذایی که به آن حساسیت دارید مانند بادام زمینی. اما علائم گاهی بیش از یک ساعت بعد شروع می شود.
در طول شوک آنافیلاکسی چه اتفاقی می افتد؟
وقتی به چیزی حساسیت دارید، سیستم ایمنی بدن شما با ترشح مواد شیمیایی مانند هیستامین بیش از حد واکنش نشان می دهد. علائم آنافیلاکسی شامل تورم، خس خس سینه، تنگی نفس و مشکل در بلع است. یک واکنش آنافیلاکتیک احتمال دارد چندین ناحیه از بدن شما را به طور همزمان تحت تاثیر قرار دهد.
مراحل شوک آنافیلاکسی
این شوک به طور ناگهانی و سریع اتفاق می افتد. اغلب هشدار نمی دهد، اما علائم خفیفی مانند کهیر یا برافروختگی پوست نشان می دهد. برخی از پزشکان مراحل این شوک را به چهار دسته تقسیم می کنند:
- مرحله اول: آنافیلاکسی خفیف اولین مرحله است و می تواند علائمی مانند بثورات پوستی یا قرمزی، خارش یا کهیر ایجاد کند.
- مرحله دوم: آنافیلاکسی متوسط زمانی اتفاق میافتد که فرد علائم گستردهتری مانند بثورات پوستی و کهیر در حال گسترش یا تورم خفیف در لب یا زبان داشته باشد.
- مرحله سوم: آنافیلاکسی شدید در مرحله بعدی اتفاق میافتد و فردی را شامل میشود که علائم دشواری در تنفس، تورم شدید، نبض ضعیف یا سرگیجه را نشان میدهد. فردی که در مرحله سوم آنافیلاکسی قرار دارد، وضعیتی به نام شوک آنافیلاکسی را تجربه می کند.
- مرحله چهارم: آنافیلاکسی تهدید کننده حیات آخرین مرحله است و شامل از دست دادن هوشیاری، ناتوانی در تنفس و جریان خون ناکافی به اندام های حیاتی است. فرد در این مرحله برای جلوگیری از مرگ نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد.
علل شوک آنافیلاکسی
این شوک در اثر یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد می شود. زمانی اتفاق میافتد که سیستم ایمنی غذا یا مادهای را با چیزی مضر اشتباه بگیرد. در پاسخ، سیستم ایمنی سیلی از مواد شیمیایی را برای مبارزه با آن آزاد می کند. این مواد شیمیایی هستند که باعث بروز علائم یک واکنش آلرژیک می شوند.
علائم آلرژی معمولاً تهدید کننده زندگی نیستند، اما یک واکنش شدید می تواند منجر به این شوک شود. شایع ترین محرک آنافیلاکسی در کودکان، حساسیت های غذایی مانند بادام زمینی، شیر، ماهی و صدف است. در بزرگسالان، نیش حشرات، لاتکس و برخی داروها می تواند باعث این شوک شود.
سیستم ایمنی پادتن هایی تولید می کند که در برابر مواد خارجی دفاع می کنند. این زمانی خوب است که یک ماده خارجی مضر باشد، مانند باکتری یا ویروس خاص. اما سیستم ایمنی برخی افراد نسبت به موادی که معمولاً واکنش آلرژیک ایجاد نمیکنند بیش از حد واکنش نشان میدهد.
علائم آلرژی معمولاً تهدید کننده زندگی نیستند، اما یک واکنش آلرژیک شدید می تواند منجر به این شوک شود. حتی اگر شما یا فرزندتان در گذشته فقط یک واکنش آنافیلاکسی خفیف داشتهاید، پس از قرار گرفتن در معرض ماده آلرژیکزا، خطر آنافیلاکسی شدیدتر وجود دارد.
شایع ترین محرک های آنافیلاکسی در کودکان آلرژی های غذایی مانند بادام زمینی و آجیل های درختی، ماهی، صدف، گندم، سویا، کنجد و شیر است. علاوه بر حساسیت به بادام زمینی، آجیل، ماهی، کنجد و صدف، محرک های آنافیلاکسی در بزرگسالان عبارتند از:
برخی داروها، از جمله آنتی بیوتیک ها، آسپرین و سایر مسکن های موجود بدون نسخه، و کنتراست داخل وریدی (IV) مورد استفاده در برخی از آزمایشات تصویربرداری، نیش زنبورها و برخی مورچه ها و لاتکس
اگرچه شایع نیست، اما برخی از افراد در اثر ورزش های هوازی، مانند دویدن، یا حتی فعالیت بدنی شدیدتر، مانند پیاده روی، دچار این شوک می شوند. خوردن برخی غذاها قبل از ورزش زمانی که هوا گرم، سرد یا مرطوب است نیز در برخی افراد با آنافیلاکسی مرتبط است. با پزشک خود در مورد اقدامات احتیاطی هنگام ورزش صحبت کنید.
اگر نمی دانید چه چیزی باعث حمله آلرژی می شود، آزمایش های خاصی می توانند به شناسایی آلرژن کمک کنند. در برخی موارد، علت آنافیلاکسی مشخص نمی شود (آنافیلاکسی ایدیوپاتیک).
پیشگیری از شوک آنافیلاکسی
بهترین راه برای جلوگیری از این شوک دوری از موادی است که باعث این واکنش شدید می شوند. یک کیت با داروهای تجویز شده همیشه در دسترس داشته باشید. پزشک شما می تواند به شما مشاوره دهد. اگر خود تزریق کننده اپی نفرین دارید، تاریخ انقضا را بررسی کنید.
اگر به حشرات گزنده حساسیت دارید، احتیاط کنید. پیراهن و شلوار آستین بلند بپوشید؛ پابرهنه روی چمن راه نروید. رنگ های روشن نپوشید؛ از عطر، ادکلن یا لوسیون معطر استفاده نکنید و از قوطی های نوشابه باز در فضای باز ننوشید. هنگام نزدیک شدن به حشره گزنده، آرام باشید. به آرامی دور شوید و به حشره دست نزنید.
اگر آلرژی غذایی دارید، برچسب تمام غذاهایی که می خرید و می خورید را با دقت بخوانید. فرآیندهای تولید می تواند تغییر کند، بنابراین مهم است که به طور دوره ای برچسب غذاهایی را که معمولا می خورید بررسی کنید.
هنگام صرف غذا در بیرون از خانه، نحوه تهیه هر غذا را بپرسید و دریابید که حاوی چه موادی است. حتی مقدار کمی از غذایی که به آن حساسیت دارید می تواند باعث واکنش جدی شود.
نکات پایانی
متأسفانه، آلرژی هایی که باعث آنافیلاکسی می شوند تا آخر عمر باقی می مانند. معمولاً می توانید واکنش های آنافیلاکتیک را با استفاده سریع از اپی نفرین مدیریت کنید. اما اگر یک واکنش آلرژیک شدید داشته اید، می توانید آن آلرژی را برای مادام العمر پیش بینی کنید. در نهایت بدانید آنافیلاکسی نیاز به تزریق اپی نفرین و مراجعه بعدی به اورژانس دارد. اگر اپی نفرین ندارید، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید. اگر آنافیلاکسی فوراً درمان نشود، می تواند کشنده باشد.
