یکی از داروهایی که برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی تجویز می شود داروی آمفتامین است. آمفتامین یک محرک سیستم عصبی مرکزی می باشد و بر روی مواد شیمیایی مغز و اعصاب که باعث بیش فعالی می شوند تاثیر می گذارد. در ادامه این مقاله با این دارو، نحوه مصرف، عوارض جانبی و نکات بسیار مهم دیگری آشنا می شوید.
داروی آمفتامین چیست؟
داروی آمفتامین برگرفته شده از “آلفا متیل فنتیلآمین” یک محرک سیستم عصبی مرکزی می باشد. از این دارو برای معالجه اختلال بیش فعالی، کمبود توجه و درمان چاقی استفاده می گردد. داروی آمفتامین همچنین برای درمان حمله خواب یا نارکولپسی استفاده دارد. این دارو می تواند به کنترل علائم و هوشیاری بیشتر در طول روز یاری رساند. این دارو جزء کلاس فنتیلامین است.
آمفتامین ها از جمله رایج ترین مخدرهای غیرقانونی مصرفی بعد از حشیش در جهان می باشند. آمفتامین ها در سال ۱۸۸۷ به تولید رسیدند اما از دهه ۳۰ میلادی برای درمان گرفتگی بینی از آنها استفاده می شد. با اینکه آمفتامین ها مصرف دارویی دارند اما نباید به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف شوند. زمانی که آمفتامین ها به عنوان مخدر و روانگردان مصرف شوند باعث بروز اعتیاد در فرد می گردند.
اشکال مختلف آمفتامین
از آمفتامین چندین نوع مخدر خیابانی نیز مشتق می شود که عبارتند از:
- متامفتامین
- کاتینون
- افدرین
- اکستازی
آمفتامین های غیرقانونی، همانند کوکائین روی بدن اثر می گذارند و باعث اعتیاد فرد می شوند. آمفتامین ها به شکل های مختلفی همچون قرص، پودر، کپسول و کریستال تولید می شوند و به شکل غیر قانونی و با اسامی مانند “سرعت” به فروش می رسند.
داروهایی که حاوی آمفتامین هستند:
همانطور که گفته شد آمفتامین ها می توانند مصرف پزشکی نیز داشته باشند. داروهای آمفتامین ای که دارای کاربرد پزشکی هستند عبارتند از:
- متامفتامین
- آدرال
- مدافینیل
- دکستروآمفتامین
- متیل فنیدیت (ریتالین)
برخی داروهای شبه آمفتامین که فروش آنها بدون نسخه ممنوع و غیرقانونی است عبارتند از:
- افدرین
- فنیل پروپانولامین
- پسودوافدرین (برای ساخت شیشه استفاده میشود)
داروهایی زیر هم خانواده آمفتامین هستند و می توانند باعث سوء مصرف شوند. این داروها تمامی عوارض ناشی از مصرف آمفتامین را می توانند ایجاد کنند:
- بنزفتامین
- فنترمین
- فندیمترازین
- دی اتیلپروپیون
نحوه مصرف داروی آمفتامین
پیش از مصرف این دارو به نکات زیر توجه داشته باشید:
- ابتدا بروشور مربوط به دارو را به خوبی مطالعه کنید. این بروشور حاوی اطلاعات کاملی در مورد دارو و عوارض آن می باشد.
- دوز مصرف داروی آمفتامین با توجه به شرایط هر فرد میتواند متفاوت باشد. بنابراین دارو را تنها با تجویز پزشک مصرف کنید. از کم یا زیاد کردن دوز مصرفی خودداری نمایید.
- اگر دوز مصرفی دارو را فراموش کردید حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- اگر از فرم مایع یا سوسپانسیون خوراکی آمفتامین استفاده میکنید آن را قبل از مصرف به خوبی تکان دهید. دوز تجویزی را با دستگاه های اندازه گیری یا سرنگ اندازه گرفته و مصرف کنید.
- قرص تجزیه شونده خوراکی را بدون جویدن در دهان قرار دهید و اجازه دهید حل شود.
- داروی آمفتامین را می توانید همراه با غذا یا بدون آن به همراه مقداری آب مصرف کنید.
- آمفتامین را به صورت منظم و در یک ساعت مشخص مصرف کنید.
- اگر پزشک دارو را برای کاهش وزن تجویز کرده آن را ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از وعده اصلی غذا بخورید.
- استفاده طولانی مدت از این دارو می تواند باعث اعتیاد شود و اثربخشی دارو را کاهش دهد. بنابراین در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
- آمفتامین ها سریع وارد جریان خون میشوند و در عرض چند ساعت تاثیر خود را نشان می دهند. اثر آنتی هیستامین معمولاً ۱۲ ساعت در بدن باقی می ماند اما ممکن است گاهی تا ۳ روز علائم در بدن فرد وجود داشته باشد.
منع مصرف داروی آمفتامین
پیش از مصرف دارو به تاریخ انقضای آن توجه کنید. در صورتی که به اتمام رسیده از مصرف دارو خودداری نمایید. هرگز این دارو را به شخصی با علائم نظیر خود توصیه نکنید.
اگر شرایط و بیماری های زیر را دارید پیش از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید:
- گلوکوم
- پورفیری
- مشکلات گردش خون در دست یا پا
- اختلال کلیوی
- فشار خون بالا
- اختلال تیروئید
- صرع یا تشنج
- مشکلات روحی یا روانی (مانند اختلال دو قطبی، روان پریشی، افسردگی، افکار یا اقدام به خودکشی)
- سابقه شخصی یا خانوادگی مشکلات قلبی عروقی
- مصرف مهار کننده MAO مانند ایزوکربوکسازید، لینزولید در ۱۴ روز گذشته
- سابقۀ سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
تداخلات دارویی آمفتامین
تداخلات دارویی میتواند باعث شود عملکرد و تاثیر دارو دچار تغییراتی شود و یا عوارض جانبی دارو تشدید شود. بنابراین پیش از مصرف داروی آمفتامین پزشک خود را از مصرف تمام داروهای تجویزی و غیر تجویزی خود مطلع نمایید. آمفتامین می تواند با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- مهارکنندههای MAO مانند: ایزوکربوکسازید، لینزولید، متیلن بلو
- داروهای مسکن مانند: ایبوپروفن و استامینوفن
- داروهای آرام بخش مانند: سیتالوپرام، آتنولول، آملودیپین، آسبوتولول، دیازپام، اگزازپام، کاپتوپریل،
- داروهای حاوی بتا بلاکرها مانند: آستمیزول، بیزوپرولول، برومو دیفن هیدرامین، بروم فنیرامین مالئات، ریتالین
- داروهای ضد افسردگی مانند: سرترالین، فلوکستین، آمی تریپتیلین و …
- داروهای مخدر صنعتی مانند: متادون، ترامادول و …
- داروهای ضدآلرژی مانند: استازولامید، اکریواستین، آلفنتانیل، آلفازوسین، آلماسیلات برخی داروهای بیماری های قلبی و زمینهای مانند: آلوگلوتامول، آلپرنولول، هیدروکسید آلومینیوم ، آمیودارون، آموکساپین
عوارض جانبی داروی آمفتامین
داروی آمفتامین ممکن است در برخی افراد عوارضی را ایجاد کند. هرچند بسیاری از مصرف کنندگان هیچ عارضه ای را تجربه نمیکنند یا بسیاری از عوارض پس از چند روز برطرف می شود. از جمله عوارض شایع این دارو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسهال
- یبوست
- ادرار دردناک
- مشکلات جنسی
- ناتوانی جنسی
- سردرد
- سرگیجه
- تغییرات خلقی
- اضطراب
- افزایش ضربان قلب
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- خارش
- احساس بی قراری یا عصبی بودن
- مشکل خواب
- تب
- ضعف
- خشکی دهان
- درد معده
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
اگر دچار علائم زیر شدید سریع به پزشک مراجعه نمایید:
- بی حسی
- درد
- احساس سرما
- زخم های غیرقابل توضیح
- تکان ناگهانی عضلات (تیک)
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- تغییرات رنگ پوست (رنگ پریده، قرمز، آبی) در انگشتان دست یا پا
- تشنج
- مشکلات رفتاری جدید
- پرخاشگری
- پارانویا
- توهم
- تغییر در بینایی
- بی حسی
- درد
- احساس بیهوش شدن
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
در صورت بروز علائم واکنش های آلرژیک مانند سرگیجه شدید، تنگی نفس، خارش، بثورات پوستی، تورم (به ویژه صورت، زبان یا گلو) فوراً به اورژانس مراجعه نمایید.
در صورت بروز علائم سندرم سروتونین مانند: ضربان قلب سریع، سفت شدن عضلات، لرزش، تحریک، توهم، تب، تعریق، لرز، از دست دادن هماهنگی، تهوع، استفراغ یا اسهال حتما به فوریت های پزشکی مراجعه کنید.
علائم مصرف بیش از حد آمفتامین
- تشنج یا کما
- عدم توانایی تحرک
- بی حسی و بی هوشی
- اغما
- رنگپریدگی
- تنگی نفس
- تپش سریع قلب
- گشاد شدن مردمک چشم
در صورتی که علائم بالا را دیدید باید سریع فرد را به پزشک برسانید زیرا در صورت عدم دریافت اقدامات پزشکی به موقع جان فرد به خطر خواهد افتاد.
اعتیاد به آمفتامین
این دارو قدرت اعتیادآور بالایی دارد و بسیاری از مصرف کنندگان پس از مدتی به آن اعتیاد پیدا می کنند. بسیاری از این افراد باور دارند که می توانند هر زمان که مایل باشند این دارو را ترک کنند اما پس از قطع مصرف آنها متوجه اعتیاد خود به این دارو می شوند.
ترک آمفتامین ها کار بسیار سختی می باشد. افرادی که برای ترک اعتیاد اقدام می کنند در روزهای اولیه یا به اصطلاح سم زدایی به دلیل واکنش های عصبی نامناسب، نیاز به کمک پزشکی و بستری در بیمارستان دارند. سخت ترین دوره ترک این دارو ۵ روز ابتدایی آن است. پس از دوره سم زدایی، سراشیبی درمان آغاز می شود. در این مرحله از روش های درمان دارویی یا روان درمانی استفاده می شود و شخص می تواند پس از طی یک دوره سی روزه آمفتامین را ترک کند.
تفاوت های آمفتامین و مت آمفتامین
هر دوی این مواد پایه شیمیایی یکسانی دارند اما اثرات آنها متفاوت است. مهمترین تفاوت این دو ماده در این است که اعتیاد به متامفتامین یا همان شیشه بسیار بالاتر می باشد اما اثرات نشئگی و سرخوشی آمفتامین بیشتر است. متامفتامین که در بازار با نام شیشه یا کریستال نیز به فروش میرسد مصرف پزشکی ندارد و بسیار اعتیاد آور است. نام رایج آمفتامین در بازار، قرص های اکستازی می باشد. آمفتامین بیشتر بصورت بلعیدنی و استنشاقی استفاده می شود و کمتر میتوان آن را تزریق کرد. آمفتامین محلول در آب است و می توان آن را با نوشیدنی مصرف کرد.
آیا آمفتامین های طبیعی و گیاهی هم وجود دارند؟
در برخی موارد از گیاه سوسن اصغر به عنوان آمفتامین طبیعی نام برده می شود. این گیاه بومی اروپا، آسیا و شمال امریکا است و برگ های شمشیری و معطری دارد. ریشه این گیاه در باتلاق ها رشد می کند. این گیاه پس از خشک کردن و فرآوری برای موارد مختلف مانند سرخوشی استفاده می شود.
سوسن اصغر زمانی که در دوز کم مصرف شود اثراتی مشابه آمفتامین دارد و به همین دلیل باعث کاهش افسردگی و افزایش تمرکز همانند ریتالین می گردد. اگر سوسن اصغر در دوز بیشتری مصرف شود اثرات مشابه با مسکالین دارد؛ اثرات این ماده شخص را دچار توهم می کند.
اثرات استفاده از سوسن اصغر همانند استفاده از تریمتوکسی آمفتامین است. این نوع دستهای از مواد روانگردان توهم زا و از مشتقات آمفتامین می باشد. اثرات استفاده زیاد از این گیاه همانند قرص اکستازی است. این گیاه تداخلات دارویی مشابه آمفتامین های صنعتی دارد و هرگز نباید به شکل خودسرانه استفاده شود.
موارد هشدار و احتیاط حین مصرف داروی آمفتامین
- این دارو برای کودکان زیر سه سال مجاز نیست.
- در طول درمان با آمفتامین برای بررسی پیشرفت درمان به صورت منظم به پزشک مراجعه کنید.
- در طول درمان از مصرف الکل خودداری نمایید.
- از نوشیدن آب میوه یا ویتامین سی همزمان با مصرف آمفتامین پرهیز کنید.
- تا زمانی که از اثر دارو بروی خود مطمئن نیستید از رانندگی یا فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری دارند خودداری نمایید.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- آشنایی با داروهای اعتیاد آور
- بوپرنورفین و اثر آن در ترک اعتیاد
- زولپیدم قرصی اعتیاد آور است!
