چندین بیماری می تواند باعث درد بالای معده یا بالای شکم شود از جمله سوء هاضمه، گاز و ورم معده. درمان درد بالای معده معمولاً به علت آن بستگی دارد، اما استفاده از داروها و تغییر رژیم غذایی اغلب کمک می کند. بسیاری از مسائل مسبب درد بالای معده مانند گاز یا ویروس معده، جای نگرانی ندارند، اما برخی دیگر احتمال دارد به درمان پزشکی نیاز داشته باشند. در این مقاله به دلایل احتمالی درد بالای معده و همچنین گزینه های درمانی و زمان مراجعه به پزشک می پردازیم.
دلایل درد بالای معده
اگرچه درد بالای معده می تواند دلایل احتمالی زیادی داشته باشد، اما فقط یک ارزیابی پزشکی می تواند تعیین کند که چه اتفاقی افتاده و کدام درمان مناسب ترین است. درد بالای معده معمولاً نشانه یک مشکل سلامتی مانند رفلاکس، گاستریت یا سوء هاضمه است. همچنین می تواند نشانه یک بیماری جدی تر مانند التهاب کیسه صفرا، پانکراتیت یا حتی انفارکتوس میوکارد باشد.
در بیشتر موارد، این درد بالای معده که به آن درد اپی گاستر نیز گفته می شود، نگران کننده نیست. اگرچه معمولاً علائمی مانند سوزش سر دل، تهوع، استفراغ، گاز، نفخ یا اسهال نیز مشاهده می شود. اگر درد بالای معده شما بسیار شدید است و در عرض چند ساعت بهبود نمی یابد یا با علائمی مانند تنگی نفس، سرگیجه، احساس سفت شدن قفسه سینه یا غش همراه است، باید برای ارزیابی به نزدیکترین اورژانس مراجعه نمایید.
گاز معده
گاز به طور طبیعی در روده ها و دستگاه گوارش ایجاد می شود. هنگامی که این گاز جمع می شود، می تواند باعث احساس فشار یا نفخ شود. گاز معمولاً بدون درمان در عرض چند ساعت از بین می رود. اما اگر همراه با تب، استفراغ کنترل نشده یا درد شدید رخ دهد، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.
درد گاز معمولاً جدی نیست و داروهای بدون نسخه (OTC) مانند قرص دوای بلغم سینافرآور 60 عددی می توانند به درمان آن کمک کنند. همچنین فرد میتواند آهستهتر غذا بخورد تا از بلعیدن هوا جلوگیری کرده و از بدتر شدن گاز جلوگیری نماید. برخی از افراد نیز متوجه می شوند که برخی غذاها بیشتر باعث درد گاز می شوند و از آن ها پرهیز می کنند.
سوء هاضمه
سوء هاضمه معمولاً زمانی ظاهر میشود که اسید بیش از حد در معده وجود دارد و میتواند پس از خوردن غذاهای بسیار اسیدی اتفاق بیفتد. سوء هاضمه می تواند باعث احساس سوزش در قسمت فوقانی معده و گاهی اوقات سوزش در دهان یا گلو شود. همچنین احتمال دارد که درد از قفسه سینه احساس شود.
به طور معمول، سوء هاضمه می تواند ناشی از زخم معده، رفلاکس اسید یا حتی سرطان معده باشد. داروهای OTC مانند کپسول کلگارد آرین سلامت سینا 32 عدد در مدیریت سوء هاضمه موقت بسیار موثر هستند. شناسایی محرکها، مانند برخی غذاها نیز میتواند به فرد در ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی کمک کند.
گاستریت
گاستریت حاد، در کوتاه مدت رخ می دهد و به سرعت بروز می کند. گاستریت معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی مانند باکتری هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می شود. گاستریت باعث می شود که دیواره معده متورم و دردناک شود. علل گاستریت مزمن عبارتند از:
- بیماری کرون
- بیماری های خود ایمنی
- سارکوئیدوز
- آلرژی
- ویروس ها در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- مصرف الکل
- استفاده از NSAID
آنتی بیوتیک ها معمولاً می توانند عفونت های باکتریایی را درمان کنند. هنگامی که گاستریت مزمن است، تشخیص و درمان علت زمینه ای می تواند کمک کننده باشد.
ویروس های معده
گاستروانتریت یک ویروس معده است که علاوه بر درد بالای معده می تواند باعث تهوع، استفراغ و اسهال شود. برخی از مردم گاستروانتریت را آنفولانزای معده می نامند، اما در واقع نوعی آنفولانزا نیست.
در اکثر افراد، علائم در عرض چند روز خود به خود از بین می روند. پرهیز از وعده های غذایی سنگین و نوشیدن مایعات شفاف می تواند باعث پیشگیری از استفراغ در این افراد شود. همچنین اجتناب از کم آبی حیاتی است، بنابراین نوشیدن چیزی که الکترولیت ها را بازیابی کند تا زمانی که علائم برطرف شوند را در نظر بگیرید.
درد عضلانی
بسیاری از ماهیچه ها تا قسمت فوقانی معده گسترش می یابند. درد ناشی از آسیب خفیف عضلانی یا اسپاسم می تواند باعث درد موقت در قسمت بالای شکم شود. این درد اغلب با ماساژ ملایم و استراحت بهتر می شود. برخی از افراد نیز با استفاده از کمپرس سرد و گرم تسکین می یابند.
آپاندیسیت
آپاندیسیت، عفونت آپاندیس است که بدون درمان، می تواند باعث پارگی آپاندیس شود و این وضعیت می تواند زندگی را تهدید کند. در مراحل اولیه آپاندیسیت، فرد احتمال دارد متوجه درد مبهم در اطراف ناف خود شود، اما این درد میتواند به قسمت بالای معده نیز سرایت کند. با بدتر شدن عفونت، درد به سمت راست و پایین حرکت می کند.
سنگ کیسه صفرا
سنگ های صفراوی بر اثر کلسترول یا بیلی روبین، در کیسه صفرا ایجاد می شوند. آنها همیشه مشکل ایجاد نمی کنند، اما گاهی اوقات مجرای صفراوی را مسدود می کنند. انسداد سنگ کیسه صفرا می تواند باعث درد شدید در سمت راست بالای معده و همچنین استفراغ، خستگی و فرسودگی شود.
در برخی موارد، جراحی برای رفع مشکلات ناشی از سنگ کیسه صفرا ضروری است. به عنوان مثال، اگر سنگ های صفراوی مجرای کیستیک را مسدود کنند، پزشک کیسه صفرا را خارج می کند. اگر سنگهای صفراوی مجرای صفراوی مشترک را مسدود کنند، شاید برای کمک به استخراج آنها به کلانژیو پانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP) نیاز باشد. این شامل قرار دادن یک دوربین نازک و سایر ابزارها در گلو، برای رفع انسداد است.
مشکلات کبد یا پانکراس
کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا برای حمایت از هضم با هم کار می کنند. هر سه اندام در سمت راست بالای معده قرار دارند. گاهی اوقات، سنگ های صفراوی درمان نشده مجاری صفراوی را مسدود می کنند و باعث درد در کبد یا پانکراس می شوند.
بیماری های کبدی مانند هپاتیت نیز می تواند باعث درد کبد شود. پانکراتیت که التهاب پانکراس است نیز می تواند باعث درد شود. برخی از علل دیگر مانند سرطان کبد یا پانکراس، کمتر احتمال ایجاد درد دارند. درمان مناسب درد به علت زمینه ای آن بستگی دارد. افراد مبتلا به پانکراتیت، احتمال دارد نیاز داشته باشند برای دریافت مایعات در بیمارستان بستری شوند. بیماری های کبدی نیاز به دارو دارند و پیوند کبد می تواند بیماری پیشرفته کبد را درمان کند.
انسداد روده
انسداد، روده ها را مسدود می کند و عبور هر چیزی را دشوار یا غیرممکن می سازد. این می تواند باعث درد شدید، یبوست و مشکل در هضم و جذب غذا شود. انسداد روده یک اورژانس پزشکی است، زیرا روده می تواند پاره شود یا به طور جدی عفونی شود. داروها، مایعات و مسکن ها اغلب کمک می کنند. در برخی موارد نیز، جراحی انسداد را رفع می کند.
بیماری دیورتیکولار
کیسههای کوچکی به نام دیورتیکولا میتوانند در رودهها، بهویژه در روده بزرگ ظاهر شوند. وجود این کیسه ها به عنوان دیورتیکولوز شناخته می شود. هنگامی که این کیسه ها ملتهب یا عفونی می شوند، فرد می تواند دچار درد شدید شکم شود. التهاب دیورتیکول به عنوان دیورتیکولیت شناخته می شود.
محل درد بستگی به محل قرارگیری دیورتیکول ها دارد. در حالی که دیورتیکول ها در روده های تحتانی شایع تر هستند، می توانند در روده های بالایی نیز ظاهر شوند و باعث ایجاد درد در قسمت فوقانی معده شوند.
پروبیوتیک ها و رژیم غذایی با فیبر بالا، اغلب به درمان دیورتیکولیت کمک می کنند. آنتیبیوتیکها بهطور سنتی برای درمان دیورتیکولیت استفاده میشوند، اما توصیههای جدید فقط مراقبتهای حمایتی را برای درمان بدون عارضه پیشنهاد میکنند. اگر عفونت بدتر شود یا از بین نرود، احتمال دارد که پزشک از عمل جراحی برای برداشتن دیورتیکول یا بخشی از روده استفاده نماید.
چه زمانی برای درد بالای معده به پزشک مراجعه نماییم؟
در بیشتر موارد، منتظر ماندن برای اینکه ببینید که آیا درد بالای معده بدون درمان برطرف می شود یا خیر، بی خطر است. اما اگر درد ادامه یافت یا بدتر شد، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید. همچنین در صورتی که یکی از موارد زیر را داشتید فوراً به اورژانس مراجعه نمایید:
- استفراغ بیش از 12 ساعت طول بکشد.
- تب همراه با درد شکم وجود داشته باشد.
- درد شکم به دنبال آسیبی مانند ضربه به معده رخ بدهد.
- پس از مصرف داروی جدید دچار درد شکم شوید.
- درد معده در فردی با سیستم ایمنی ضعیف به دلیل اچ آی وی، شیمی درمانی یا سرکوب کننده های ایمنی رخ بدهد.
- درد شدید در سمت راست بالای شکم وجود دارد.
- درد معده غیر قابل تحمل است.
- درد معده و مدفوع سفید یا کم رنگ وجود دارد.
- باردار هستید و دچار درد شدید شکم شده اید.
- دچار علائم کم آبی مانند ادرار نکردن، ترک خوردن لب ها، پوست بسیار خشک، گیجی، سرگیجه یا گودی چشم شده اید.
سوالات متداول
درد فوقانی معده چه احساسی دارد؟
علل مختلف درد فوقانی معده، علائم متفاوتی را ایجاد می کند. با این حال، این درد می تواند مانند یک درد مبهم، یک احساس سوزش، یا یک فشار شدید در حال گسترش باشد.
چگونه می توانم درد بالای معده خود را تسکین دهم؟
درمان برای تسکین درد بالای معده به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، یک فرد اغلب می تواند درد ناشی از سوء هاضمه را با آنتی اسیدهای OTC تسکین دهد، در حالی که درد ناشی از عفونت های ویروسی نیاز به هیدراتاسیون و استراحت دارد.
نکات پایانی
درد بالای معده می تواند یک ناراحتی جزئی یا آنقدر شدید باشد که عملکرد فرد را دشوار کند. قبل از تصمیم گیری در مورد اینکه آیا مراقبت پزشکی ضروری است، توجه به علائم دیگر مهم است. درد بالای معده در بسیاری از موارد به ویژه مواردی که به دلیل عفونت های جزئی یا گاز باشد، در عرض چند ساعت یا چند روز ناپدید می شود. اگر درد بالای معده شما شدید، طولانی مدت یا به دنبال آسیب مستقیم به آن ناحیه بود، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. اگر درد با تغییر رنگ مدفوع، خستگی یا کم آبی شدید نیز همراه باشد، مراجعه به اورژانس ضروری است.
