اجتناب کردن راهکاری طبیعی برای دوری کردن از موقعیت هایی است که ما تمایلی به بودن در آنها نداریم. در واقع اجتناب کاری است که ما برای کاهش استرس انجام می دهیم. جالب است بدانید اجتناب با اینکه می تواند راهکاری مناسب برای بسیاری موقعیت ها باشد اما می تواند مانع از پیشرفت ما در زندگی شود. رفتار اجتناب آمیز شاید در همان لحظه حس قدرت به فرد دهد اما تنها برای آن لحظه کاربرد دارد و مشکلات فرد را حل نمی کند. گیر افتادن در چرخه اجتناب می تواند باعث گرایش فرد به انزوا و یا سوء مصرف مواد مخدر شود و از طرفی استرس، اضطراب و افسردگی را در فرد شدت بخشد.
چرخه اجتناب چیست؟
رفتارهای اجتنابی به رفتارهایی گفته می شود که فرد برای دور کردن حواس از افکار دشوار، احساسات، موقعیت ها و مکالمات به کار می برد. این رفتارها باعث می شوند فرد از رنجی که باید با آن روبرو شود خودداری کند. چرخه اجتناب می تواند یک مکانیسم مقابله ای باشد که منجر به اجتناب از وظایف ضروری، موقعیت های مثبت در زندگی، روابط و … گردد.
انواع رفتارهای اجتنابی که در چرخه اجتناب وجود دارند
افرادی که در چرخه اجتناب می افتند به دلیل حل نکردن ریشه مشکلات باعث تقویت آنها می شوند. اجتناب انواع مختلفی دارد که در ادامه با آنها آشنا می شوید:
اجتناب موقعیتی
یکی از رایج ترین انواع اجتناب این نوع است. اجتناب موقعیتی به وضعیتی گفته می شود که فرد از مکان ها، اشیاء، افراد، یا فعالیت هایی که باعث رنج و استرس می شوند دوری می کند. به طور مثال فرد از رفتن به جاهای کوچک خودداری می کند زیرا در کودکی در یک کمد گیر کرده است.
اجتناب شناختی
این نوع اجتناب نیز در چرخه اجتناب رخ می دهد و به وسیله آن فرد سعی می کند ذهن را از افکار، احساسات یا خاطرات استرس زا یا دردناک دور کند. به طور مثال با استفاده از روش های زیر فرد تلاش می کند فکر خود را از موضوع اصلی دور کند:
- کارهای مکرر ذهنی
- گفتن عبارات تاکیدی
- آمادگی بیش از حد برای انجام کاری
- نگرانی زیاد
- برنامه ریزی بیش از حد برای مسئله ای
- انجام تشریفات و مناسک مذهبی
- تفکر وسواسی
اجتناب محافظتی
این اجتناب به کارهایی مربوط است که در محیط خارجی برای حفظ و ایجاد احساس امنیت بیشتر در درون خود انجام می دهید؛ کمال گرایی، اختلال های وسواسی جبری، آماده شدن بیش از حد و یا اهمال کاری از شکل های این نوع رفتار اجتنابی هستند.
اجتناب جسمی
اجتناب جسمی زمانی ایجاد می شود که فرد از موقعیت ها به دلیل ایجاد واکنش های جسمی مانند اضطراب یا پانیک همراه ترس، تنگی نفس، سرگیجه و ضربان قلب تند در او، دوری می کند. برخی از مهم ترین نشانه های اجتناب جسمی به شرح زیر است:
- نگران بودن همیشگی درباره بیماری بالقوه
- ناکافی دانستن ارزیابی و درمان های پزشکی
- بررسی مکرر بدن برای تشخیص موارد غیرطبیعی
- جدی گرفتن نشانه ها بدون وجود هیچ مدرکی
اجتناب جانشینی
اجتناب جانشینی در چرخه اجتناب با جایگزین کردن یک احساس یا فعالیت، با احساس یا فعالیتی متفاوت و آسان تر شکل می گیرد. این اجتناب می تواند درونی یا بیرونی رخ دهد.
در شکل اجتناب جانشینی درونی، فرد احساساتی مانند غم یا ناراحتی را با خشم یا احساسات قابل قبول دیگری که مواجه شدن با آنها راحت تر است جابه جا می کند. در اجتناب جایگزینی خارجی فرد از چیزهای بیرونی مانند غذا، مواد مخدر یا … برای کنار آمدن و گرفتن آرامش موقتی استفاده می کند.
گیر افتادن در چرخه اجتناب چه نشانه هایی دارد؟
با دیدن این نشانه ها می توانید از وجود چرخه اجتنابی در خود آگاه شوید:
- منزوی شدن
- پرخوری
- اهمال کاری
- استعمال مواد مخدر
- اجتناب از احساسات یا مکالمات خاص
- پنهان کردن احساسات
- اجتناب از برخورد چشمی با دیگران
- ترک کردن زودهنگام دورهمی ها
- فرار کردن از مسئولیت های زندگی و کارهای روزمره
- داشتن افکار واهی و پوچ
- رویاپردازی کردن
- با صدای پایین صحبت کردن
- عدم پاسخگویی به تماس ها یا پیام ها
- بهانه آوردن برای دوری از شرکت در مراسم اجتماعی
- لغو کردن برنامه ها در آخرین لحظه
- اجتناب از رفتن به مکان هایی خاص
- داشتن رفتارهای وسواسی اجباری
چه دلایلی می توانند در بروز چرخه اجتناب موثر باشند؟
عوامل ژنتیکی و محیطی که کودک در آن رشد یافته می توانند در بروز اختلال اجتنابی و افتادن در چرخه اجتناب اثرگذار باشند. کودکانی که از سمت والدین یا همسالان خود طرد شده اند معمولا با این اختلال روبرو می شوند زیرا این مسئله می تواند بر روی عزت نفس، احساس خود ارزشی و مهارت های مقابله ای فرد تاثیر بگذارد. در اوایل کودکی و جوانی ذهن فرد به محیط پیرامون خود واکنش نشان می دهد. هرچه محیطی که فرد در آن به سر می برد مثبت و امن تر باشد و کودک از حمایت والدین گرم و مسئولیت پذیر بهره ببرد، توان فرد برای مقابله با استرس و تقویت مهارت های مقابله ای افزایش می یابد. در مقابل نبود چنین فضایی می تواند باعث بروز مشکلاتی مانند رفتارهای اجتنابی برای کودک در بزرگسالی گردد.
همچنین رفتار اجتنابی می تواند نشانه یکی از بیماری های سلامت روان مانند افسردگی، اختلال پانیک، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال وسواس اجباری و بسیاری موارد دیگر نیز باشد.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- درماندگی آموخته شده؛ نا امیدی از تلاش برای تغییر زندگی
- آیا ترس از صحبت کردن در جمع طبیعی است؟
- ترومای جمعی و نقش آن در زندگی افراد
