پرکاری تیروئید که تیروئید پرکار(hyperthyroidism) نیز نامیده می شود، وضعیتی است که تیروئید سطوح بالایی از هورمون تیروئید را تولید و ترشح می کند. این وضعیت می تواند باعث افزایش سرعت متابولیسم شود. علائم پرکاری تیروئید شامل ضربان قلب سریع، کاهش وزن، افزایش اشتها و اضطراب است. در این مقاله به علل ایجاد این بیماری و روش های درمان آن می پردازیم.
پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید زمانی است که تیروئید (غده پروانه ای شکل در پایین گردن، درست بالای استخوان ترقوه) هورمون بیش از حد تولید می کند. از آنجایی که بدن برای عملکرد صحیح به سطوح دقیق این ماده متکی است، مقدار اضافی کل سیستم را از بین می برد. معمولاً متوجه اثرات آن می شوید که می تواند شامل تغییراتی در مو، بینایی، ضربان قلب، خلق و خو و وزن شما باشد. تیروئید پرکار معمولاً بدون کمک نمی تواند خود را اصلاح کند. شما باید آن را زیر نظر پزشک، با دارو و در برخی موارد جراحی درمان کنید.
پرکاری تیروئید در مقابل کم کاری تیروئید
اگرچه این دو وضعیت سلامتی شبیه هم هستند، اما متضاد هستند. پرکاری تیروئید به این معنی است که تیروئید شما بیش از حد هورمون تولید می کند. کم کاری تیروئید به این معنی است که تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند. پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید می توانند علائم مختلفی ایجاد کنند و نیاز به درمان های متفاوتی دارند.
عملکرد تیروئید
آنچه ما هورمون تیروئید می نامیم در واقع شامل دو هورمون مختلف تیروکسین (T-4) و تری یدوتیرونین (T-3) می باشد. این مواد شیمیایی با هم بر هر سلول بدن و نحوه عملکرد بدن تأثیر می گذارند. به عنوان مثال، هورمون تیروئید سرعت ضربان قلب و سرعت حرکت غذا در دستگاه گوارش را کنترل می کند و متابولیسم را کنترل می کند (تمام کارهایی که بدن انجام می دهد تا غذا را به انرژی تبدیل کند). این هورمون سیستم عصبی مرکزی شما را تحت تاثیر قرار می دهد و حتی به سلامت پوست و مو کمک می کند.
علائم پرکاری تیروئید
از آنجایی که پرکاری تیروئید می تواند متابولیسم را تسریع کند، می تواند علائم ناراحت کننده ای ایجاد کند. علائم رایج عبارتند از:
- احساس عصبی یا اضطراب
- احساس بداخلاقی
- نوسانات خلقی
- داشتن انرژی بیشتر یا کمتر از حد معمول
- مشکل در بلع
- تیروئید متورم به نام گواتر (احتمال دارد تورم را در گردن خود مشاهده نمایید)
- کاهش وزن ناگهانی
- ضربان قلب سریع یا نامنظم یا تپش قلب
- اجابت مزاج بیشتر از حد معمول
- افزایش گرسنگی
- عرق کردن
- ضعف عضلانی
- لرزش دست و انگشتان
- بی خوابی (مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب)
- نازک شدن پوست
- شکستگی یا ریزش مو
- تغییرات در پریود (به عنوان مثال، می تواند سبک تر از حد معمول باشد یا کمتر اتفاق بیفتد)
- درد چشم
وقتی برای اولین بار به پرکاری تیروئید مبتلا می شوید، احتمالاً احساس انرژی کنید. این به این دلیل است که متابولیسم شما تسریع شده است. اما با گذشت زمان، این افزایش متابولیسم می تواند بدن شما را از بین ببرد و احساس خستگی کنید. اگر یک فرد مسن هستید، احتمالاً علائم ظریفی مانند ضربان قلب سریع‌تر یا حساس‌تر بودن به دمای گرم را خواهید داشت.
برخی داروها می توانند علائم پرکاری تیروئید را بپوشانند. اگر برای درمان فشار خون بالا یا بیماری دیگری از بتا بلوکرها استفاده می کنید، احتمالاً متوجه نشوید که مشکلی دارید. مطمئن شوید که پزشک شما از تمام داروهایی که مصرف می کنید مطلع است.
علل پرکاری تیروئید
چندین مشکل سلامتی می تواند باعث پرکاری تیروئید شود از جمله بیماری گریوز. این وضعیت سیستم ایمنی شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید است. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن شما به دنبال باکتری ها و ویروس هایی است که وارد بدن می شوند. اما اگر بیماری گریوز دارید، تیروئید شما را فعال می کند و باعث می شود غده، بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند.
پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد به بیماری گریوز مبتلا می شوند، اما معمولاً در خانواده ها ایجاد می شود. همچنین احتمال بروز بیشتری در خانم های زیر 40 سال دارد.
در ندول های تیروئید یا بیماری پلامر، توده های بافت تیروئید می توانند بیش از حد فعال شوند و هورمون بیش از حد تولید کنند که در افراد مسن شایع تر است. همچنین اگر تیروئید شما ملتهب شود، می تواند شروع به نشت هورمون ها به جریان خون شما کند. این حالت که تیروئیدیت نام دارد، اغلب با کم کاری تیروئید همراه است که در آن تیروئید شما هورمون کافی تولید نمی کند.
تیروئیدیت احتمال دارد بعد از بارداری، مصرف بیش از حد داروهای تیروئید یا زمانی که به ویروسی مبتلا می شوید یا مشکل دیگری در سیستم ایمنی خود دارید به وجود بیاید. اگر مقدار زیادی ید از طریق دارو یا مکمل دریافت کنید، می توانید به پرکاری تیروئید مبتلا شوید. این به این دلیل است که تیروئید شما از ید برای کمک به ساخت هورمون تیروئید استفاده می کند.
بیماری چشمی تیروئید
حدود 30 درصد از افراد مبتلا به بیماری گریوز به وضعیتی به نام بیماری چشمی تیروئید (TED) مبتلا می شوند. این موضوع بر وضوح دید و ساختار چشمان از جمله ماهیچه ها و بافت های اطراف آنها اثر می گذارد. علائم TED عبارتند از چشم های برآمده، حس تلخی در چشم، درد چشم، فشار چشم، قرمزی یا التهاب در داخل یا اطراف چشم، پلک هایی که پف کرده یا به عقب کشیده شده اند، حساسیت به نور، دوبینی و از دست دادن بینایی.
تشخیص پرکاری تیروئید
پزشک در مورد سابقه سلامتی شما می پرسد و علائمی مانند تورم تیروئید، نبض سریع، پوست مرطوب و لرزش دست ها یا انگشتان شما را بررسی می کند. همچنین احتمالا پزشک آزمایش هایی را تجویز کند:
- پانل تیروئید: این آزمایش خون، سطح هورمون تیروئید و هورمون محرک تیروئید (TSH) را اندازه گیری می کند.
- اسکن تیروئید: یک تکنسین مقدار کمی ید رادیواکتیو را به جریان خون شما تزریق می کند. تیروئید شما آن را جذب می‌کند و یک دوربین مخصوص از غده عکس می‌گیرد تا ندول‌ها یا مسائل دیگر را جستجو کند.
- سونوگرافی: دستگاهی به نام مبدل از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از تیروئید شما استفاده می کند.
- تست جذب ید رادیواکتیو: در این روش مقدار اندک و مطمئنی از ید رادیواکتیو را می بلعید. سپس، دستگاهی به نام پروب گاما میزان ید جمع آوری شده در تیروئید را اندازه گیری می کند. اگر این جذب زیاد باشد، احتمالاً بیماری گریوز یا گره های تیروئید دارید.
درمان پرکاری تیروئید
درمان تیروئید پرکار به معنای کاهش سطح هورمون تیروئید است. پزشک به شما کمک می کند تا بر اساس سن، سلامتی، دلیل پرکاری تیروئید و علائم خود، درمان را انتخاب نمایید.
ید رادیواکتیو رایج ترین راه برای درمان پرکاری تیروئید است. مقدار کمی و ایمن ید رادیواکتیو را می بلعید. سلول های تیروئید پرکار شما آن را جذب کرده و می میرند. این باعث می شود تیروئید شما کوچک شود و سطح هورمون تیروئید شما کاهش یابد، اگرچه علائم شما می تواند تا چند ماه بهبود نیابد. مصرف این دارو همچنین می تواند باعث کم کاری تیروئید شود، اما درمان آن راحت تر از پرکاری تیروئید است.
اگر داروها گزینه مناسبی برای شما نیستند، پزشک احتمال دارد تمام یا بخشی از تیروئید شما را حذف کند. به این عمل تیروئیدکتومی می گویند. پس از آن، باید روزانه یک قرص مصرف نمایید که مقدار مناسبی از هورمون تیروئید را که بدن برای سالم ماندن به آن نیاز دارد، تامین کند.
در حالی که جراحی به خوبی عمل می کند، اما با خطراتی نیز همراه است. جراحی می تواند به تارهای صوتی و غدد پاراتیروئید شما آسیب برساند. این دو غده به اندازه نخود هستند که در کنار تیروئید شما قرار دارند و به تنظیم میزان کلسیم در خون شما کمک می کنند.
داروی پرکاری تیروئید
داروهای ضد تیروئید، مانع از تولید بیش از حد هورمون های تیروئید می شوند. احتمال دارد طی چند ماه شاهد بهبود علائم خود باشید، اگرچه احتمالاً باید حداقل یک سال به مصرف دارو ادامه دهید. اگر باردار هستید، به باردار شدن فکر می کنید یا در حال شیردهی هستید، این نوع درمان می تواند یک گزینه مفید و بی خطر باشد.
مسدود کننده های بتا که معمولاً برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند، نمی توانند سطوح بالای هورمون تیروئید را کاهش دهند اما می توانند به علائم سطح بالای هورمون تیروئید کمک کنند. به عنوان مثال، مسدودکننده های بتا می توانند علائمی مانند اضطراب، لرزش یا ضربان قلب سریع را کاهش دهند.
عوارض پرکاری تیروئید
در صورت عدم درمان، پرکاری تیروئید می تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- بثورات پوستی
- ضعف عضلانی
- مشکلات قلبی از جمله نارسایی قلبی
- لخته شدن خون
- مشکل در باردار شدن
- پوکی استخوان (استخوان های نازک و به راحتی شکسته می شوند)
- سکته
- بحران تیروتوکسیک
اگر تیروئید شما هورمون های زیادی را در مدت کوتاهی ترشح کند، می تواند علائم شدیدی را ایجاد کند که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. گاهی اوقات به این طوفان تیروئید می گویند. اگر هر یک از این علائم را دارید، فوراً به بیمارستان مراجعه نمایید:
- تب بالا (40 درجه سانتیگراد یا بیشتر)
- ضربان قلب بسیار سریع (بیش از 140 ضربه در دقیقه)
- دلیریوم (احساس سردرگمی یا عدم درک آنچه در اطراف شما می گذرد)
پرکاری تیروئید در بارداری
هورمون تیروئید بیش از حد، می تواند باردار شدن را برای شما سخت کند. پرکاری تیروئید همچنین می تواند برای شما و جنینتان در دوران بارداری عوارضی ایجاد کند. گاهی اوقات، تهوع شدید صبحگاهی می تواند باعث پرکاری تیروئید شود. این اغلب یک وضعیت کوتاه مدت است.
اگر سطح تیروئید شما فقط کمی بالاتر از حد معمول باشد و علائم شما خفیف باشد، پزشک احتمالاً درمان را متوقف کند و آزمایش خون ماهانه را برای نظارت بر شما انجام دهد. اگر سطح هورمون تیروئید شما نگران کننده باشد، مصرف دوز پایین داروی ضد تیروئید معمولاً مرحله بعدی است.
اگر به داروهای ضد تیروئید حساسیت دارید و نمی توانید آن را مصرف کنید، احتمالاً جراحی را برای برداشتن بخشی یا تمام تیروئید خود انتخاب کنید. این در طول سه ماهه دوم ایمن تر است.
نکات پایانی
پرکاری تیروئید یک بیماری قابل کنترل و قابل درمان است. اگر علائم پرکاری تیروئید را تجربه می کنید یا عوامل خطر خاصی مانند سابقه خانوادگی بیماری گریوز را دارید، حتما با پزشک خود صحبت نمایید. پزشک می تواند شما را تحت چند آزمایش ساده قرار دهد تا ببیند که تیروئید شما بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند یا خیر. چندین روش درمانی می تواند به کاهش سطح هورمون تیروئید کمک کند تا علائم شما بهبود یابد. در صورت عدم درمان، پرکاری تیروئید می تواند باعث سایر مشکلات سلامتی شود.
