بیماری ریه MAC نوعی عفونت مایکوباکتریایی غیر سلی است و بر خلاف سل (TB)، مسری نیست. باکتری‌های موجود در خاک و آب باعث بیماری ریوی MAC در افراد مسن یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف یا مشکلات تنفسی می‌شوند. اکثر افراد برای خلاص شدن از این عفونت، به مصرف چندین آنتی بیوتیک مختلف در یک سال نیاز دارند. از این رو، در این مقاله به علل ایجاد و علائم این بیماری و نحوه تشخیص و درمان آن می پردازیم.
بیماری ریه MAC چیست؟
گروهی از باکتری ها به نام مایکوباکتریوم آویوم کمپلکس (MAC) باعث بیماری ریوی MAC می شوند. اکثر افرادی که این میکروب ها را از طریق هوا تنفس می کنند یا از طریق آب می بلعند، بیمار نمی شوند. اما برخی از شرایط می تواند برخی از افراد را مستعد ابتلا به عفونت با رشد آهسته کند، که این اتفاق به محض ورود MAC به راه تنفسی آنها ایجاد می شود. هنگامی که عفونت رخ می دهد، بر تنفس تأثیر می گذارد و اگر دیر تشخیص داده شود درمان آن دشوار است. اما خوشبختانه بیماری ریوی MAC مسری نیست.
باکتری های MAC
باکتری های MAC به طور طبیعی در گرد و غبار، خاک و آب زندگی می کنند. آنها نوعی مایکوباکتریوم غیر سلی (NTM) هستند. این دسته از میکروب ها باعث عفونت مایکوباکتریوم غیر سلی (NTM) می شوند. نزدیک به 200 گونه NTM وجود دارد و MAC تقریباً 80٪ از بیماری های ریوی را تشکیل می دهد.
عفونت NTM با سل (TB) متفاوت است، که یک بیماری عفونی می باشد که از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و می تواند باعث بیماری سریع و شدیدتر شود. باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باعث ایجاد سل می شود. بسیاری از گونه های مایکوباکتریوم شامل گروهی هستند که ما آن را MAC می نامیم. اما درمان و رویکرد آن ها یکسان می باشد.
بیماری ریوی MAC چقدر شایع است؟
بیماری ریه MAC شایع ترین است و نزدیک به 80 درصد از عفونت های NTM را تشکیل می دهد. میزان بیماری ریوی NTM در دو دهه گذشته به طور پیوسته در حال رشد بوده است و کارشناسان انتظار دارند این روند ادامه یابد.
انواع عفونت های MAC
عفونت های MAC عبارتند از:
- عفونت های MAC ریوی که بر ریه ها و سیستم تنفسی تأثیر می گذارند.
- عفونت‌های MAC منتشر شده از طریق جریان خون که در سراسر بدن پخش می‌شوند و معمولاً افراد مبتلا به ایدز پیشرفته و سایر انواع بیماری‌های نقص ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- لنفادنیت مرتبط با MAC که عمدتا کودکان سالم را تحت تاثیر قرار می دهد و معمولاً باعث تورم غدد لنفاوی در گردن می شود.
انواع بیماری های ریوی MAC
دو نوع بیماری ریه MAC وجود دارد:
- برونشکتاتیک ندولار: این زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت در مجاری تنفسی و کیسه‌های تنفسی ایجاد می‌شود و چیزی شبیه گره‌های ریه در تصویربرداری ایجاد می‌کند. این گره ها به کندی رشد می کنند. التهاب مزمن ناشی از عفونت با رشد آهسته منجر به برونشکتازی می شود، اتساع غیرقابل برگشت راه های تنفسی که می تواند پاکسازی عفونت ها را سخت تر کند و خطر عفونت های جدید را افزایش دهد. این نوع در زنان مسن تر و لاغر که سیگار نمی کشند بیشتر دیده می شود. بیماران درمان نشده می توانند افزایش برونشیت و ذات الریه را مشاهده کنند.
- بیماری فیبروکاویتاری: این نوع شدیدتر بیماری ریوی MAC است و نیاز به درمان فوری دارد. هنگامی که عفونت باعث ایجاد سوراخ در بافت ریه می شود، عفونت عمیق تر است و درمان آن می تواند چالش برانگیزتر باشد. این نوع در افرادی که سیگار می کشند یا آمفیزم دارند بیشتر دیده می شود.
چه چیزی باعث بیماری ریه MAC می شود؟
باکتری MAC به طور طبیعی در خاک و آب زندگی می کند. بلند شدن خاک یا گرد و غبار می تواند باکتری ها را در هوا منتقل کند و احتمال دارد آنها را تنفس کنید. افرادی که باغبانی می کنند یا با خاک کار می کنند نسبت به افراد دیگر بیشتر در معرض خطر هستند. MAC در آب نیز یافت می شود، حتی در آب لوله کشی. کلر زدن آب، استفاده از مواد ضدعفونی کننده و گرم کردن آب نیز نمی تواند به طور موثر این باکتری را از بین ببرد اما برای اکثر مردم بی ضرر هستند.
همه ما هر روز در معرض NTM هستیم و اکثر ما هرگز دچار عفونت نمی شویم. باکتری ها در ریه تعداد کمی از افراد که دارای عوامل مستعد خطر هستند، ته نشین می شوند و به کندی رشد می کنند. عفونت ریه ناشی از MAC باعث التهاب با درجه پایین و تغییرات غیرقابل برگشت پیشرونده در راه های تنفسی می شود.
عوامل خطر برای بیماری ریه MAC
بیماری ریه MAC، همه سنین و جنسیت ها را تحت تاثیر قرار می دهد. افراد بالای 65 سال و زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته اند بیشتر در معرض خطر هستند. همچنین اگر سیگار می کشید، سیستم ایمنی ضعیفی دارید یا بیماری ریوی دارید، احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری ریه MAC دارید مانند ابتلا به برونشکتازی (و شرایطی که می تواند منجر به برونشکتازی شود)، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فیبروز سیستیک، آمفیزم و عفونت سل قبلی.
علائم بیماری ریه MAC
علائم بیماری ریه MAC متفاوت و اغلب غیراختصاصی است و باعث تاخیر در تشخیص می شود. برخی از افراد علائم خفیف یا غیرقابل توجهی دارند، حتی اغلب علائم ماهیت تنفسی نیز ندارند. هنگامی که علائم ظاهر می شوند، احتمال دارد حالت های زیر را تجربه نمایید:
- سرفه مزمن با یا بدون مخاط
- هموپتیزی یا سرفه خونی
- خستگی
- تب با درجه پایین بین 37.5 درجه سانتیگراد و 37.9 درجه سانتیگراد
- عرق شبانه
- تنگی نفس
- کاهش وزن بی دلیل و کاهش اشتها
- درد قفسه سینه
- اضطراب
بیماری ریوی MAC چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولاً یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد علائم شما می پرسد. سپس از آزمایشات زیر برای تشخیص بیماری ریه MAC استفاده می کند:
- اشعه ایکس قفسه سینه و به خصوص سی تی اسکن: امکان تشخیص تغییرات ریوی مشاهده شده با عفونت را فراهم می کند.
- کشت خلط (دفع ریه): برای مشاهده اینکه آیا MAC به طور مکرر رشد می کند یا خیر. از آنجایی که اکثر ما روزانه در معرض باکتری MAC قرار می گیریم، احتمال دارد که این آزمایش را بیش از یک بار در روزهای مختلف انجام دهید.
- برونکوسکوپی: اساساً مانند کولونوسکوپی است اما برای ریه ها با دامنه متفاوت و کوچکتر. این روش زمانی انجام می شود که تشخیص بیماری توسط کشت خلط مشخص نشود.
درمان بیماری ریه MAC چیست؟
درمان بیماری ریوی MAC به شدت علائم آن بستگی دارد. برخی افراد با حداقل علائم و حداقل تغییرات رادیوگرافی، احتمالاً در ابتدا نیازی به درمان با آنتی بیوتیک نداشته باشند. با این حال، با آزمایش های تنفسی و کشت خلط پیگیری منظم خواهند شد.
پاکسازی راه تنفسی نوعی از درمان است که به ریه‌ها کمک می‌کند خلط و باکتری‌های موجود در آن را از طریق مجاری تنفسی پاک کند که اغلب برای برونشکتازی استفاده می‌شود. این روش شامل درمان‌های مختلف تنفسی از طریق نبولایزر و استفاده از برخی دستگاه‌هایی می باشد که به خروج خلط از مجاری هوایی تحتانی کمک می‌کنند.
اگر پاکسازی راه تنفسی به تنهایی کافی نباشد، احتمالاً پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. تصمیم برای درمان، تصمیمی است که باید بر اساس متغیرهای زیادی پس از گفتگو با متخصص گرفته شود. باکتری ها می توانند مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد کنند، به این معنی که داروها نمی توانند آنها را بکشند.
برای کمک به کاهش خطر مقاومت آنتی بیوتیکی و در عین حال از بین بردن موثر باکتری ها، معمولاً سه آنتی بیوتیک مختلف را به مدت 12 تا 18 ماه مصرف خواهید کرد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) اخیراً یک آنتی بیوتیک استنشاقی را برای افرادی که عفونت آنها در عرض شش ماه به آنتی بیوتیک های دیگر پاسخ نمی دهد تأیید کرده است.
در موارد نادر و در صورت شکست آنتی بیوتیک ها، احتمال دارد به جراحی برای برداشتن بخشی از ریه عفونی نیاز باشد. پس از جراحی، برای مدت کوتاهی آنتی بیوتیک تجویز می شود تا باکتری های ماندگار از بین بروند.
پیشگیری از ابتلا به بیماری ریوی MAC
مراحل زیر می تواند خطر قرار گرفتن در معرض باکتری MAC را کاهش دهد:
- از وان‌های آب گرم و سوناهایی که آب گرم و بخار را به گردش در می‌آورند، اجتناب نمایید به ویژه اگر پزشک شما احساس می‌کند که احتمال دارد منبع باکتری MAC شما بوده باشند.
- در حمام و آشپزخانه خود سیستم هواکش نصب کنید تا بخار خارج شود.
- هنگام کار در حیاط یا باغ از ماسک گرد و غبار استفاده نمایید.
- خاک گلدان را قبل از کار با آن مرطوب کنید تا گرد و غبار کاهش یابد.
- راه هوایی خود را به صورت اصولی پاکسازی نمایید.
سوالات متداول
آیا بیماری ریوی MAC مسری است؟
در حالی که نمی توان عفونت MAC را از شخص دیگری دریافت کرد، این بیماری گاهی اوقات بیش از یک عضو خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد. کارشناسان معتقدند برخی افراد دارای یک تغییر ژنتیکی هستند که آنها را مستعد ابتلا به این عفونت ها می کند.
آیا بیماری ریوی MAC کشنده است؟
در برخی از افراد، بیماری ریه MAC می تواند باعث نارسایی تنفسی و مرگ شود، اما این معمولاً در یک دوره زمانی طولانی اتفاق می افتد. تقریباً یک نفر از هر 4 نفر با سیستم ایمنی ضعیف که به نوع حفره‌ای بیماری ریه MAC مبتلا می‌شوند، ظرف پنج سال پس از تشخیص اولیه بیماری ریوی MAC می‌میرند. تشخیص و درمان زودهنگام، خطرات طولانی مدت را به شدت کاهش می دهد.
نکات پایانی
اکثر مردم توسط باکتری MAC بیمار نمی شوند. اما بیماری ریه MAC برای افرادی که بیمار می شوند، می تواند باعث مشکلات تنفسی جدی و گاهی اوقات تهدید کننده زندگی شود. در صورت سرفه خونی یا تجربه سرفه مزمن و خستگی مفرط، باید با پزشک خود تماس بگیرید. افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف یا سایر بیماری های ریوی هستند، در برابر بیماری ریه MAC آسیب پذیر هستند. آنتی بیوتیک ها می توانند بیماری ریه MAC را درمان کنند، اما احتمال دارد نیاز به مصرف دارو برای بیش از یک سال داشته باشید.
