مورمور شدن یا گزگز کف پا نشانه چیست؟

احساس گز گز کف پا که اغلب به عنوان مور مور شدن یا سوزن سوزن توصیف می شود، معمولاً دلیل نگران کننده ای ندارد. این احساس که به پارستزی(Paresthesia) معروف است، معمولاً موقتی است و ممکن است به دلیل عواملی مانند شرایط عصبی، کمبود ویتامین ها یا آسیب های جزئی باشد که در این مقاله به آن ها می پردازیم.

گزگز کف پا چطور به وجود می آید؟

به گفته ویلیام باکستون، متخصص مغز و اعصاب در موسسه علوم اعصاب پاسیفیک، گزگز کف پا یک علامت رایج است و معمولاً نشان دهنده یک مشکل جدی نیست. پارستزی زمانی رخ می دهد که جریان خون در سیستم عصبی به طور موقت مسدود شود. پس از رفع انسداد مانند تغییر موقعیت یا بازکردن پاها، اعصاب دوباره شروع به عملکرد طبیعی می کنند. این معمولا منجر به احساس سوزن سوزن شدن در پا می شود، زیرا اعصاب بیدار می شوند و تکانه های الکتریکی را در سراسر بدن ارسال می کنند.

به طور کلی، گزگز کف پا اغلب یک حالت موقتی است که خود به خود برطرف می شود. با این حال، اگر احساس سوزن سوزن شدن ادامه یابد یا با علائم نگران کننده دیگری همراه باشد، توصیه می شود برای ارزیابی با یک پزشک مشورت نمایید. احساس مور مور شدن مداوم در پاها، می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. همچنین اگر با علائم دیگری مانند مشکلات تعادل، ضعف، درد یا تغییر در بینایی همراه باشد، ممکن است نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری باشد.

دلایل ایجاد گزگز کف پا

همانطور که توسط موسسه ملی بهداشت (NIH) گزارش شده است، یکی از علل شایع گزگز کف پا، نوروپاتی محیطی است. نوعی آسیب عصبی که بر تعداد قابل توجهی از افراد تأثیر می گذارد. با این حال، دلایل متعددی برای این حالت وجود دارد و درک این دلایل برای تشخیص و درمان مناسب بسیار مهم است.

بسته به وضعیت سلامتی، تشخیص شامل آزمایش‌ها و معاینات پزشکی مختلف می باشد. گزینه‌های درمانی نیز می‌توانند متفاوت باشند و معمولا شامل داروها، تغییر شیوه زندگی، فیزیوتراپی یا سایر مداخلات متناسب با علت اصلی احساس سوزن سوزن شدن می باشند.

دیابت

افزایش سطح قند خون در بیماری دیابت می تواند منجر به آسیب عصبی و در نتیجه احساس گزگز کف پا شود. علائم شایع دیابت نوع 1 و نوع 2 شامل بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها و پاها، همراه با افزایش تشنگی، گرسنگی، افزایش ادرار کردن و خستگی است. آزمایش خون می تواند سطح گلوکز خون را تعیین کند.

مدیریت دیابت نوع 2 شامل داروهای خوراکی، انسولین و یا تغییرات رژیم غذایی می باشد، در حالی که دیابت نوع 1 فقط با انسولین مدیریت می شود. تغییرات سبک زندگی و استفاده از دارو می تواند به مدیریت سطح قند خون، کاهش علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر عصبی کمک کند.

دارو ها

برخی داروهای تجویزی از جمله داروهای شیمی درمانی، داروهای HIV/AIDS، فشار خون بالا، عفونت ها، بیماری های خودایمنی و تشنج می توانند به عنوان یک عارضه جانبی منجر به گزگز کف پا شوند. با پزشک خود در مورد داروهای جایگزین با عوارض جانبی کمتر مشورت نمایید.

بارداری

فشار رحم در حال رشد در بارداری می تواند اعصاب پاها را فشرده کند و منجر به احساس گزگز کف پاها شود. تغییرات در سطح مایعات بدن در دوران بارداری نیز می تواند به بی حسی و سوزن سوزن شدن دست ها کمک کند. این علائم معمولا پس از زایمان برطرف می شوند. ماساژ و ورزش های ملایم می تواند به کاهش این احساس کمک کند. در مورد علائم مداوم یا بدتر، یا آنهایی که با درد یا تورم همراه هستند، باید با پزشک مشورت نمایید.

ویتامین های گروه B

کمبود ویتامین B1 یا B12 می تواند منجر به احساس گزگز کف پا شود. این ویتامین ها برای عملکرد صحیح اعصاب و پوشش های عصبی ضروری هستند. برعکس، مصرف بیش از حد ویتامین B6 نیز می تواند باعث گزگز کف پا شود. آزمایش‌های معمول خون می‌تواند کمبود ویتامین‌های B را مشخص کند. سایر علائم کمبود ویتامین B شامل خستگی، تنگی نفس، سرگیجه، ضربان قلب نامنظم، ضعف عضلانی و فراموشی می باشد.

قبل از شروع هرگونه مکمل غذایی برای رفع کمبودها، مشورت با پزشک ضروری است. تنظیم رژیم غذایی برای گنجاندن غذاهای غنی از ویتامین B12 مانند گوشت، ماهی و مرغ توصیه می شود. گیاهخواران و وگان ها باید مکمل ها را تحت نظر پزشک و برای اطمینان از مصرف کافی ویتامین ها و مواد معدنی در نظر داشته باشند.

عصب فشرده شده

گیرکردن اعصاب در پشت می تواند منجر به احساس گزگز کف پا شود. صدمات، بارداری، آرتریت، حرکات تکراری در محل کار یا در حین ورزش می‌تواند به گرفتگی عصب کمک کند. معاینه فیزیکی توسط پزشک و ارزیابی رفلکس ها و عضلات، می تواند به تشخیص عصب تحت فشار کمک کند.

آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI نیز ممکن است در برخی موارد ضروری باشد. بسته به تشخیص پزشک، گزینه های درمانی شامل کاهش وزن، فیزیوتراپی و مصرف داروهایی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای مخدر و شل کننده های عضلانی برای دردهای شدید تجویز می شود.

تنگی ستون فقرات

تنگی ستون فقرات که با باریک شدن فضاهای بین مهره‌ها مشخص می‌شود، می‌تواند با افزایش سن رخ دهد، به اعصاب فشار وارد کند و منجر به احساس گزگز کف پا شود. این وضعیت اغلب با آرتروز همراه است که غضروف مفاصل را از بین می برد. معاینه فیزیکی توسط پزشک، با ارزیابی انعطاف‌پذیری، تعادل و قدرت ستون فقرات در بازوها و پاها انجام می شود. همچنین ممکن است از تست های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و اسکن MRI استفاده شود. گزینه های درمانی نیز شامل دارو، فیزیوتراپی و جراحی می باشد.

مولتیپل اسکلروزیس (MS)

مولتیپل اسکلروزیس بر سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز و نخاع تأثیر می گذارد. این یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به پوشش محافظ رشته های عصبی (میلین) حمله می کند و منجر به اختلال در سیگنال های عصبی و احساس گز گز کف پا می شود.

تشخیص به طور معمول شامل یک سری آزمایشات از جمله آزمایش خون، معاینه جمجمه، تست تعادل، اسکن MRI و تجزیه و تحلیل مایع نخاعی برای رد سایر شرایط و تایید وجود ام اس است. در حالی که هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، درمان برای مدیریت علائم، کاهش عود و کند کردن پیشرفت بیماری متمرکز است. این درمان ها معمولا شامل داروهای تجویزی، فیزیوتراپی و مشاوره سلامت روان می باشند.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی را که برای تنظیم متابولیسم و عملکردهای مختلف بدن ضروری هستند، تولید نمی کند. از علائم وجود کم کاری تیروئید، گز گز کف پا می باشد.

آزمایش‌های خون از جمله TSH (هورمون محرک تیروئید) و آزمایش‌های T4، معمولاً برای تشخیص کم‌کاری تیروئید با اندازه‌گیری سطح هورمون استفاده می‌شوند. درمان نیز توسط درمان جایگزینی هورمونی برای بازگرداندن سطح هورمون تیروئید به حالت طبیعی است که اغلب با داروهای هورمون تیروئید مصنوعی انجام می شود.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض سموم ناشی از محیط یا موادی مانند سرب، جیوه، آرسنیک یا داروها می تواند منجر به نوروپاتی محیطی و گز گز کف پا شود. تشخیص شامل آزمایش خون و ادرار، ارزیابی عصبی و الکترومیوگرافی (EMG) برای ارزیابی عملکرد عصبی باشد. جهت درمان نیز منبع تماس در صورت امکان حذف شده و داروهای کنترل درد برای کاهش علائم توسط پزشک تجویز می شود.

اختلال مصرف الکل

نوروپاتی الکلی یک عارضه جانبی شایع سوء مصرف الکل است که منجر به آسیب سیستم عصبی مرکزی و محیطی و گز گز کف پا می شود. تشخیص آن شامل آزمایش های هدایت عصبی، EMG و سایر غربالگری ها برای رد علل جایگزین است. درمان این اختلال توسط رسیدگی به اختلال مصرف الکل از طریق دارو، رفتار درمانی و گروه‌های حمایتی انجام می شود.

بیماری خودایمنی

معمولاً اختلالات خودایمنی مانند لوپوس، سندرم شوگرن، سندرم گیلن باره، آرتریت روماتوئید و مولتیپل اسکلروزیس به دلیل حمله سیستم ایمنی به اعصاب یا آرتریت که اعصاب را فشار می‌دهد، باعث گزگز کف پاها می‌شود. تشخیص و درمان بسته به اختلال خود ایمنی خاص متفاوت است. علائم دیگر مانند ضعف، بی حسی، مشکل در تنفس یا درد مزمن می تواند به تشخیص و برنامه ریزی درمان کمک کند.

سندرم تونل تارسال

سندرم تونل تارسال (TTS) زمانی رخ می دهد که عصب تیبیا آسیب دیده یا فشرده شود و باعث ایجاد گزگز کف پا شود. این فشرده‌سازی می‌تواند ناشی از شرایطی مانند صافی کف پا، تورم مچ پا به دلیل آسیب و یا بیماری‌هایی مانند آرتریت یا دیابت باشد. تشخیص این بیماری توسط معاینه فیزیکی، آزمایش های تصویربرداری (اشعه ایکس، ام آر آی)، الکترومیوگرام (EMG) و آزمایش تینل می باشد که شامل ضربه زدن به عصب تیبیا برای بازتولید علائم است.

درمان‌های غیرجراحی این بیماری شامل داروهای ضد التهاب، تزریق استروئید و دستگاه‌های ارتز برای کاهش فشار روی پا است. در موارد شدید ممکن است جراحی آزادسازی تونل تارسال، برای رفع فشار عصب توصیه شود.

چه چیزهای دیگری باعث پارستزی می شود؟

• کم خونی: سطوح پایین آهن، ممکن است باعث ایجاد احساس گزگز کف پا شود.
• انسداد شریان یا ورید: انسداد جزئی در رگ خونی می تواند منجر به احساس گزگز شود.
• استرس: تغییرات هورمونی در طول استرس می تواند جریان خون را تغییر مسیر دهد و به طور بالقوه باعث ایجاد پارستزی شود.
• سندرم پای بیقرار: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است گزگز کف پا را همراه با تمایل دائمی برای حرکت دادن پاهای خود تجربه کنند.

نکات پایانی

گزگز کف پا احساس ناخوشایند و معمولا گذرایی است که می توانید با راهکارهای ساده آن را کمتر نمایید. بهتر است ضمن مطالعه مجله سلامت داروخانه آنلاین برای پیشگیری از این حالت، رژیم غذایی متعادل داشته باشید، به طور منظم ورزش کنید، هیدراته بمانید و از الکل و مواد مخدر خودداری نمایید. مصرف مولتی ویتامین های حاوی B12 و آهن را نیز برای حمایت از سلامت اعصاب خود در نظر بگیرید. در حالی که پالستزی ممکن است نگران کننده باشد، اغلب یک تهدید جدی برای سلامتی نیست.