یکی از مشکلات مربوط به سلامت روان که در کودکان و نوجوانان بسیار دیده می شود و به شکل رفتارهای پرخاشگرانه و نافرمانی خود را نشان می‌دهد اختلال سلوک است. این اختلال به رفتارهایی خشن گفته می شود که فراتر از از بدرفتاری یا قلدری می باشد. در مقاله امروز به این اختلال و نکات بسیار مهم در مورد آن اشاره خواهیم کرد.
اختلال سلوک چیست؟
این اختلال بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود. افراد دچار این اختلال لذت خاصی از آزار رساندن به دیگران و انجام کارهای ناشایست می برند. این افراد بیشتر دچار نامهربانی و خشونت می شوند و احساس دیگران برای آنها اهمیتی ندارد. رفتارهای این افراد چیزی جدا و فراتر از آزار رساندن، بدرفتاری و قلدری می باشد. مبتلا به این اختلال به صورت معمول هنجارها و قوانین اجتماعی را نقض می کند.
بسیاری از کودکان و نوجوانان در دوره ای از زندگی دچار مشکلات رفتاری می شوند و نمی توان این مشکلات را اختلال سلوک نامید. زمانی که این رفتارها در طولانی مدت رخ دهند، برخلاف هنجارهای پذیرفته شده اجتماع باشند و همچنین زندگی کودک و خانواده را مختل کنند به آن اختلال سلوک گفته می شود.
آیا اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای به یکدیگر شباهت دارند؟
نافرمانی مقابله ای و اختلال سلوک هر دو بر اثر عوامل ژنتیکی-روانی و محیطی به وجود می آیند و گاهی می توانند در نتیجه یکدیگر در فرد بروز کنند. شدت و ضعف این دو اختلال به کودک و محیط اطراف او وابسته است. هر دو اختلال باعث مشکلات مشابهی می شوند که مهمترین آنها عبارتند از:
- سرکش شدن کودک و عدم تبعیت از قوانین جامعه و خانواده
- ایجاد مشکلاتی از قبیل ADHA، اضطراب، افسردگی و اختلالات خلقی
با اینکه این دو اختلال بسیار شباهت دارند اما تفاوت هایی نیز میان آن دو دیده می شود. کودکان دچار نا فرمانی مقابله ای از کنترل شدن توسط نزدیکان و جامعه به شدت بیزارند. این مسئله در کودکان دچار اختلال سلوک هم دیده می شود اما کودک دچار اختلال سلوک در واکنش به بیزاری از کنترل شدن، آگاهانه یا ناخودآگاه تلاش می کند تا دیگران را کنترل کند.
اختلال سلوک در چه افرادی بیشتر دیده می شود؟
بیشتر مبتلایان به این عارضه در بازه سنی ۱۰ تا ۱۹ سال هستند اما برخی کودکان پیش از ده سالگی به آن دچار می شود. اختلال سلوک در پسران بیشتر از دختران دیده می شود. میانگین سن پسرانی که به آن مبتلا می شوند ۱۲ سال است و در دختران ۱۴ تا ۱۶ سال.
اختلال سلوک در کودکان چه نشانه هایی دارد؟
کودکان مبتلا به این اختلال در طول زمان رفتارهای خاصی را از خود بروز می‌دهند. این کودکان به صورت معمول رفتارهای تکانشی دارند و بسیار سخت می توان آنها را کنترل کرد.
رفتارهای متداول
- فریب دادن، دروغگویی یا دزدی
- تخریب اموال
- نقض جدی قوانین
- پرخاشگری با افراد و حیوانات و نقض حقوق اساسی دیگران
رفتارهای پرخاشگرانه
رفتارهای پرخاشگرانه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خشونت فیزیکی و حتی با سلاح
- دعواهای لفظی
- تحمیل فعالیت جنسی
- آزار و صدمه رساندن به حیوانات
- تهدید دیگران
- قلدری
- سرزنش کردن دیگران به خاطر رفتارهای خود
تخریب اموال
- خرابکاری و تخریب اموال دیگران
- آتش سوزی عمدی
نقض قوانین
- فرار از خانه
- قانون شکنی بدون داشتن علتی خاص
- زیر پا گذاشتن مکرر قوانین تعیین شده والدین
- غیبت و فرار از مدرسه
نشانه های رایج دیگر اختلال سلوک
- ناامید شدن
- داشتن روابط جنسی مکرر و پرخطر
- عدم پشیمانی از کارهای ناشایست
- مصرف بی رویه مواد مخدر یا الکل
- ناتوانی در ایجاد و حفظ روابط دوستانه
- عدم تلاش برای پنهان کردن رفتارهای پرخاشگرانه
چرا کودکان به اختلال سلوک مبتلا می شوند؟
عوامل مختلف می‌توانند باعث بروز اختلال سلوک در کودکان شوند. این دلایل می‌توانند ترکیبی از عوامل ژنتیکی-بیولوژیکی و محیطی باشند:
عوامل ژنتیکی بیولوژیکی می توانند موارد زیر باشند:
- میزان بیش از حد هورمون تستسترون در بدن فرد
- سابقه آسیب های مغزی شدید، تشنج و آسیب های عصبی
عوامل محیطی زمینه ساز نیز عبارتند از:
- نبود نظارت کافی در خانه
- داشتن والدین معتاد به الکل یا مبتلا به افسردگی
- تجربه بی توجهی یا سوء استفاده در دوران کودکی
- داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به اختلال سلوک
- درگیری مداوم والدین با یکدیگر
- ابتلای والدین به ADHA ، اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی
- تجربه زندگی در محیط های اجتماعی و اقتصادی نامناسب و داشتن استرس های اجتماعی و اقتصادی
- در دسترس بودن مواد مخدر و جرم و جنایت در محل زندگی کودک
- اذیت شدن توسط دوستان
- داشتن دوستانی با رفتارهای مخرب
هرچند این عوامل در ابتلا به اختلال سلوک نقش دارند اما ممکن است در خانواده های سالم نیز این اختلال دیده شود.
اختلال سلوک چگونه درمان می شود؟
برای درمان این اختلال از روش های زیر استفاده می شود:
روان درمانی
این اصطلاح به انواع تکنیک های درمانی اشاره دارد که هدف آن ها کمک به فرد برای شناسایی و تغییر افکار، احساسات و رفتارهای نگران کننده است. کارشناسان سلامت روان حمایت، آموزش و راهنمایی های لازم را به والدین کودک ارائه می دهند. هدف آنها این است تا زندگی خانوادگی و اجتماعی کودک بهبود یابد.
آموزش مدیریت والدین
در این آموزش ها سعی می شود والدین فرا بگیرند تا برای ایجاد نظم و انضباط در کودک، رفتار های مناسبی داشته باشند.
آموزش مدیریت خشم
مدیریت خشم به کودک کمک می کند تا احساسات عاطفی و برانگیختگی فیزیولوژیکی ناشی از خشم خود را کاهش دهد. با مدیریت خشم کودک فرا می‌گیرد چطور در مقابل محرک ها واکنش نشان دهد.
درمان مبتنی بر بهبود جامعه
این درمان از برنامه های منظم برای کاهش رفتارهای مخرب و نادرست در خانه و مدارس تشکیل می شود.
آیا اختلال سلوک قابل پیشگیری است؟
متاسفانه در حال حاضر راهی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد اما می توان از بسیاری از مشکلاتی که زمینه ساز این اختلال می شوند پیشگیری کرد. هوشیاری و شناخت نشانه های این اختلال می تواند به کاهش آن ها در زندگی و روابط دوستانه و خانوادگی کودک کمک کند.
راه های مراقبت از کودکان مبتلا به اختلال سلوک
اگر کودک شما دچار این مشکل است علاوه بر کمک گرفتن از متخصصان روان، باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- در مورد اختلال سلوک و روش های درمان آن اطلاعات خود را بالا ببرید.
- با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. درمان کودک باید هم فردی و هم خانواده محور باشد.
- از گروه ها یا سازمان هایی برای حمایت از خانواده کمک بگیرید.
چه زمانی باید برای درمان کودک مبتلا به اختلال سلوک اقدام کرد؟
اگر کودک شما دچار علائم زیر است حتماً با یک کارشناس سلامت روان مشورت کنید:
- نشانه های ابتلا به اختلال سلوک را در کودک مشاهده می کنید.
- رفتارهای کودک تشدید شده اند.
- زندگی خانوادگی یا تحصیلی کودک دچار اختلال شده است.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- اختلال رشد در کودکان؛ موضوعی جدی که باید به آن توجه داشت
- استفاده کودک از تلفن همراه؛ چالش ها، فواید و مضرات
- نحوه صحبت با کودک درباره وقایع خشونت بار
