یکی از مواد غذایی که به دلیل خواص بسیارش مورد توجه قرار گرفته جلبک دریایی است. این ماده سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی است و به همین دلیل در سرتاسر جهان طرفداران بی شماری پیدا کرده است. این ماده غذایی به دلیل خواص بی شمارش می تواند برای سلامت انسان بسیار مفید باشد. در این مقاله با جلبک دریایی، انواع و خواص آن بیشتر آشنا می شوید.
جلبک دریایی چیست؟
جلبک دریایی واژه ای کلی است که برای بسیاری از گونه های جلبک و گیاهان دریایی به کار می رود. محل رشد جلبک دریایی انواع آب ها مانند آب دریا، دریاچه و رودخانه ها می باشد. به طور معمول جلبک هایی که در دریا رشد می کنند نوع خوراکی اند و دسته ای که در آب شیرین رشد می کنند سمی می باشند.
جلبک دریایی رنگ های مختلفی دارد اما رایج ترین آنها قرمز، سبز، سبزآبی و قهوه ای می باشد. اندازه آنها نیز بسیار متفاوت است؛ به طور مثال فیتوپلانکتون دارای ابعاد میکروسکوپی است در حالیکه اشنه دریایی یا کتانجک دارای طول زیادی است و در کف اقیانوس ریشه می کند.
جلبک دریایی هزاران سال در رژیم انسانها خصوصا چینی ها و ژاپنی ها جا داشته است و از طرفی منبع اصلی غذایی بسیاری از موجودات اقیانوس می باشد.
انواع جلبک دریایی
همانطور که گفته شد جلبک دریایی انواع مختلفی دارد. در ادامه با شکل های مختلف آن آشنا می شوید:
کتانجک
کتانجک جلبک قهوه ای است و به شکل ورقه های خشک در حین غذا پختن، به غذا اضافه می شود. این جلبک را می توان به عنوان جایگزین بدون گلوتن نودل استفاده کرد.
کومبو
کومبو نوعی کتانجک با طعم قوی می باشد که برای تهیه استاک سوپ به صورت ترشی به کار می رود. کومبو را می توان در آب داغ نرم کرد و با سس سویا میل نمود.
ارامه
ارامه نیز نوعی کتانجک است و طعم ملایم و شیرین و بافت سفتی دارد. از ارامه می توان در بسیاری غذاها استفاده کرد.
واکامه
به واکامه خردل دریایی نیز می گویند. واکامه سبز تیره است و بیشتر در تهیه سالاد تازه و سوپ میسو استفاده می شود. این جلبک بافت بسیار نرم و طعم شیرینی دارد و سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است.
دالس
دالس بافت نرم و چرمی دارد و طعمی مشابه بیکن. دالس را می توان در روغن سرخ کرد تا ترد شود. دالس به شکل تکه های خشک، خرد یا آسیاب شده به فروش می رسد و کاربردهای زیادی در آشپزی دارد. از آن می توان به صورت چیپس، چاشنی گوشت و در انواع سوپ استفاده کرد.
نوری
این جبلک قرمز و مایل به ارغوانی است و به شکل ورقه های خشک فروخته می شود. از نوری برای پیچیدن سوشی استفاده می شود. ابتدا آن را حرارت می دهند و بعد به شکل ورقه ای خشک می کنند که در این حالت به رنگ سبز تیره در می آید.
کلرلا
این جلبک به شکل پودر و مکمل به فروش می رسد.
خزه ایرلندی
این جلبک دارای کاراگین است و در دسرهایی مانند تاپیوکا و بستنی استفاده می شود.
هیجیکی
این جلبک قهوه ای است و زمانی که خشک می شود به رنگ سیاه و به شکل شاخه های کوچک و نازک در می آید. این جلبک را به صورت تفت داده شده در روغن داغ تهیه می کنند یا همراه ماهی سرو می شود.
کاهوی دریایی
این جلبک سبز و شبیه برگ کاهوست و نوعی نوری محسوب می شود. از آن به شکل خام در سالاد و از پخته شده آن در سوپ استفاده می شود.
اسپیرولینا
این جلبک به شکل قرص، ورقه یا پودر به فروش می رسد و از نظر فنی نوعی سیانوباکتری (جلبک سبزآبی) به شمار می رود هر چند ساختار آن با سایر جلبک ها متفاوت است.
ارزش غذایی جلبک
همانطور که گفته شد جلبک سرشار از مواد معدنی، ویتامین ها و عناصر کمیاب است. البته این مسئله به محل رشد جلبک نیز بستگی دارد. بنابراین شکل های مختلف جلبک می توانند مقادیر متفاوتی مواد مغذی داشته باشند. به صورت کلی در یک پیمانه (15 گرم) جلبک دریایی مواد زیر موجود است:
- کالری: ۴۵ کیلوکالری
- چربی: ۱ گرم
- فیبر: ۱ گرم
- پروتئین: ۵ گرم
- کربوهیدرات: ۸ گرم
- ریبوفلاوین: ۲۲ درصد نیاز روزانه
- مس: ۵۶ درصد نیاز روزانه
- منیزیم: ۱۷درصد نیاز روزانه
- فولات: ۱۳درصد نیاز روزانه (DV)
- تیامین: ۱۵درصد نیاز روزانه
- آهن: ۲۱ درصد نیاز روزانه
دیگر مواد مغذی جلبک دریایی
آنتی اکسیدان ها
جلبک دریایی سرشار از آنتی اکسیدان می باشد. جلبک دریایی خواص آنتی اکسیدانی خود را از ویتامین های A، C و E می گیرد. علاوه بر این ویتامین ها جلبک دریایی حاوی طیف وسیعی از فلاونوئیدها و کاروتنوئیدها است. این ترکیبات می توانند از سلول های بدن در مقابل آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد محافظت کنند. به طور مثال کاروتنوئیدی به نام فوکوزانتین که کاروتنوئید اصلی موجود در جلبک های قهوه ای مانند واکامه است 13.5 برابر ویتامین E خواص آنتی اکسیدانی دارد و می تواند بهتر از ویتامین A از غشای سلولی محافظت کند.
فیبر و پلی ساکاریدها
جلبک دریایی منبع عالی فیبر است و فواید بسیاری برای بهبود سلامت روده دارد. حدود 25 تا 75 درصد وزن جلبک دریایی فیبر است که بسیار بیشتر از فیبر میوه ها وسبزیجات است. فیبر موجود در جلبک دریایی می تواند غذای باکتری های روده بزرگ را تامین کند. همچنین جلبک دریایی حاوی پلی ساکاریدهای مختلفی است که خواص آنتی اکسیدانی دارند. در جلبک دریایی نوعی قند خاص به نام پلی ساکارید سولفاته وجود دارد که باعث رشد باکتری های مفید روده می شود. این پلی ساکاریدها همچنین در افزایش تولید اسیدهای چرب زنجیره کوتاه که از سلول های پوشش روده حمایت می کنند موثرند.
جلبک دریایی چه فوایدی برای بدن دارد؟
جلبک دریایی به دلیل ترکیب خاص و مواد مغذی خود می تواند برای بدن فواید زیر را داشته باشد:
سلامت قلب
از آنجا که جلبک دریایی حاوی فیبر محلول و اسیدهای چرب امگا 3 زنجیره بلند است می تواند برای قلب بسیار مفید باشد. فیبر محلول می تواند به کلسترول وصل شود و باعث دفع آن از بدن گردد. همچنین جلبک دریایی به دلیل داشتن کربوهیدرات هایی به نام فوکان می تواند در جلوگیری از لخته شدن خون موثر باشد. پتاسیم موجود در جلبک دریایی نیز می تواند باعث کاهش فشار خون شود. جلبک دریایی دارای فولات نیز می باشد که در پایین نگه داشتن سطح هموسیستئین بسیار مفید است و از التهاب و سکته جلوگیری می کند.
بهبود عملکرد تیروئید
جلبک دریایی حاوی ید است و می تواند نیاز روزانه بدن به ید را تامین کند. غده تیروئید برای عملکرد خود نیاز به ید دارد و تامین آن با خوردن چند وعده جلبک دریایی در هفته تامین می شود. ید موجود در انواع جلبک دریایی متفاوت است و به محل رشد و نحوه فرآوری آن بستگی دارد. برخی از آنها مانند کومبو، کتانجک و دالس ید زیادی دارند. به طور مثال یک قاشق چایخوری کتانجک خشک حدود 59 برابر میزان مورد نیاز ید بدن را تامین می کند. بنابراین باید با توجه به میزان ید جلبک ها آنها را مصرف نمود. همچنین جلبک دریایی حاوی اسید آمینه ای به نام تیروزین است که در کنار ید برای ساخت 2 هورمون بسیار مهم در تیروئید نقش مهمی دارند.
مفید در کاهش وزن
جلبک دریایی می تواند در کاهش وزن نیز موثر باشد. محققان معتقدند جلبک دریایی می تواند باعث تنظیم هورمون تنظیم کننده وزن یعنی لپتین شود. این عملکرد در کنار فیبر بالای جلبک می تواند در کاهش گرسنگی و افزایش سیری موثر باشد. جلبک دریایی حاوی فوکوئیدان نیز می باشد که نوعی پلی ساکارید است و تجزیه چربی را افزایش می دهد و از تشکیل آن جلوگیری می نماید.
سلامت گوارش
فیبر موجود در جلبک دریایی در جلوگیری از یبوست و هضم راحت غذا بسیار مفید است. آگارها، کاراگینان ها و فوکوئیدان های جلبک دریایی نیز نقشی مانند پری بیوتیک در بدن دارند. پژوهشگران معتقدند پری بیوتیک های موجود در جلبک دریایی دارای اثرات ضد التهاب و ضد باکتری هستند. این تاثیر به دلیل اثر پری بیوتیک بر باکتری های روده و تولید بوتیرات است. این اسید چرب زنجیره کوتاه است و اثرات ضد التهاب دارد. پری بیوتیک ها همچنین مانع از چسبیدن باکتری های مضر مانند هلیکوباکترپیلوری به دیواره روده می شوند و از ایجاد زخم معده جلوگیری می کنند.
تنظیم قند خون
جلبک دریایی حاوی ترکیبات فوکوزانتین است که خواص آنتی اکسیدانی دارند و می توانند در کاهش مقاومت به انسولین و تثبیت میزان قند خون موثر باشند. همچنین فیبر موجود در جلبک دریایی می تواند سرعت جذب کربوهیدرات غذا را کاهش دهد و به ثبیت میزان قند خون در بدن کمک کند.
کاهش خطر سرطان
جلبک دریایی می تواند باعث کاهش میزان استروژن و خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان شود. همچنین ترکیبات موجود در برخی جلبک دریایی قهوه ای مانند واکامه، کتانجک و کومبو می تواند در جلوگیری از گسترش سلول های سرطانی موثر باشند. جلبک دریایی با داشتن مواد آنتی اکسیدانی و بتاکاروتن می تواند در جلوگیری از ابتلا به سرطان بسیار نیز مفید باشد. با تمام این اوصاف هنوز به تحقیقات بیشتری در مورد اثر جلبک دریایی بر سرطان نیاز است. باید در نظر داشت مصرف زیاد جلبک دریایی می تواند خطر برخی سرطان ها مانند تیروئید را افزایش دهد.
کاهش خطر پوکی استخوان
جلبک دریایی با داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند فوکوئیدان ها می تواند از تجزیه استخوان ها بوسیله رادیکال های آزاد جلوگیری کند. جلبک دریایی نقش مهمی در جلوگیری از مرگ سلولی استئوبلاست ها (سلول های مسئول ساخت استخوان) دارد. جلبک دریایی همچنین حاوی کلسیم و ویتامین K است که برای استحکام استخوان ها بسیار لازم هستند.
نکات احتیاطی در مورد مصرف جلبک دریایی
- برخی انواع جلبک دریایی حاوی سدیم و پتاسیم زیادی هستند و می توانند برای بیماران کلیوی مضر باشند.
- به دلیل داشتن ویتامین K و فوکوئیدان ها که خواص ضد انعقادی دارند، مصرف جلبک دریایی می تواند با رقیق کننده های خون تداخل ایجاد کند.
- مصرف بیش از حد جلبک دریایی به دلیل داشتن ید می تواند باعث پرکاری تیروئید شود.
- اسپیرولینا می تواند برای بیماری های خودایمنی مانند دیابت نوع 1، لوپوس، آرتریت روماتوئید و … مضر باشد و باعث بدتر شدن علائم خودایمنی شود. بنابراین در صورت ابتلا به بیماری های خودایمنی از مصرف آن خودداری کنید.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- آیا مصرف ماهی به دلیل داشتن جیوه مضر است؟
- رژیم غذایی لوپوس؛ غذاهای مفید و مضر برای این بیماری
- علائم مصرف بیش از حد نمک در رژیم غذایی چیست؟
- قرص لوپرامید نحوه مصرف، عوارض جانبی و موارد احتیاطی!
