سالیان سال است که از گیاهان دارویی برای درمان مشکلات جسمی استفاده می شود. استفاده صحیح از گیاهان دارویی می تواند نقش مهمی در درمان برخی مشکلات بدن داشته باشد. برخی از گیاهان دارویی نقش مهمی بر هورمون های بدن دارند. این گیاهان دارویی می توانند باعث تنظیم عملکرد هورمون های بدن شوند و باعث تعادل هورمونی شوند. در این مقاله به گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن خواهیم پرداخت.
آیا می توان از گیاهان دارویی برای تنظیم هورمون های بدن استفاده کرد؟
از زمان های دور برای تنظیم و متعادل کردن هورمون های بدن از گیاهان دارویی استفاده می شده است. باید دانست هنوز تحقیقات دقیق و گسترده ای در مورد تاثیر گیاهان دارویی بر هورمون ها صورت نگرفته اما برخی تحقیقات انجام شده نشان می دهند گیاهان دارویی می توانند روی سطح هورمون ها اثر بگذراند و عملکرد هایی از بدن را که با هورمون های مختلف در ارتباط است متعادل و تنظیم کنند.
باید در نظر داشت هنوز نمی توان با اطمینان در مورد امن ترین و تاثیرگذارترین روش استفاده از گیاهان دارویی برای تنظیم هورمون های بدن سخن گفت. گیاهان دارویی باید مانند داروهای شیمیایی با دوز مناسب و دستورالعمل خاص مصرف شوند. دستورات دارویی در مورد گیاهان ممکن است در برخی بی خطر و در برخی خطرآفرین باشند. همچنین افراد بیمار، باردار و کسانی که مشکل زمینه ای دارند در معرض عوارض جانبی خطرناک استفاده از گیاهان دارویی هستند و باید پیش از استفاده از آنها با پزشک مشورت کنند.
گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن
تغییر در هورمون های بدن می تواند در دوران بلوغ، بارداری، افزایش سن و … رخ دهد. بسیاری از مشکلات ناشی از تغییرات هورمونی را می توان با مصرف داروهای گیاهی برطرف کرد. در ادامه به گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن اشاره خواهیم کرد. باید توجه داشت پیش از مصرف آنها حتما با پزشک خود مشورت نمایید.
سیاه دانه
سیاه دانه (Nigella sativa) در واقع دانه گل های ریز یک گیاه است که سرشار از آنتی اکسیدان می باشند. این دانه ها به دلیل اینکه حاوی ماده شیمیایی به نام تیموکینون هستند خواص پزشکی بسیاری دارند. دانشمندان در حال مطالعه اثرات محافظتی و درمانی سیاه دانه بر روی سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند. این سندرم با سطح غیرطبیعی هورمون در زنان همراه است و باعث بروز علائمی در سن باروری می شود. مطالعات حیوانی نشان داده اند عصاره سیاه دانه توانسته به تنظیم انسولین، تستوسترون، هورمون لوتئین ساز و هورمون تیروئید و بسیاری موارد دیگر کمک کند. همچنین عصاره سیاه دانه فعالیت استروژنی را در بدن تحریک می کند. در واقع این عصاره مانند هورمون استروژن در بدن عمل می کند.
باید دانست در مطالعات بر روی سیاه دانه از عصاره غلیظ یا تیموکینون جدا شده استفاده شده و از طرفی این آزمایش ها بر روی حیوانات انجام شده است. بنابراین استفاده سیاه دانه به شکل اضافه کردن آن به سالاد و غذا و … ممکن است فواید ذکر شده را بر روی فرد نداشته باشد. برای تنظیم هورمون ها باید میزان مشخصی از این گیاه و به شکل خاصی مصرف شود.
کوهوش سیاه
کوهوش سیاه در خانواده سیاه دانه قرار دارد. مکمل های این گیاه امروزه به شکل عصاره، کپسول و چای در بازار وجود دارند که از ریشه های این گیاه تهیه می شوند. محققان عقیده دارند ارزش دارویی این گیاه به دلیل وجود ترکیباتی به نام “گلیکوزیدهای تری ترپن” است هر چند مشخص نیست که چه مقداری از این ترکیبات در مکمل های کوهوش سیاه وجود دارد.
از کوهوش سیاه از زمان های قدیم برای بهبود مشکلات سلامتی بانوان مانند بی نظمی های پریود و سندروم پیش از قاعدگی استفاده می شده است. این گیاه برای التیام علائم و نشانه های یائسگی نیز کاربرد دارد.
کوهوش سیاه همانند سیاه دانه می تواند در صورت استفاده در دوزهای بالا همانند هورمون استروژن عمل کند. با این وجود اینکه کوهوش سیاه یک فیتواستروژن واقعی است یا با مکانیسم های دیگر کار می کند هنوز مشخص نیست.
در چندین مطالعه مشخص شده است که کوهوش سیاه نسبت به دارونما می تواند به شکل موثرتری به تسکین علائم یائسگی کمک کند. با این وجود به مطالعات بیشتری در مورد انسان ها نیاز است. به دلیل اینکه در مورد عوارض جانبی و حتی شدید کوهوش سیاه گزارش هایی اعلام شده به همین دلیل پیش از استفاده از آن باید با پزشک مشورت شود.
جینسینگ هندی یا آشواگاندا
این گیاه نیز از جمله گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن است. استفاده از این گیاه در طب سنتی و گیاهی مرسوم بوده و به شکل چای، پودر ریشه و مکمل در سراسر دنیا به مصرف می رسد. این گیاه بر کاهش استرس بدن موثر است. این گیاه با تعدیل محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- آدرنال مغز (HPA) به بدن کمک می کند تا با استرس مقابله کند. این محور باعث تولید و آزاد شدن چندین هورمون مانند کورتیزول می شود که به واکنش بدن در مقابل استرس کمک می کنند.
مطالعه ای در سال 2019 روی 60 بزرگسال انجام شد. در این مطالعه افراد 125 تا 300 میلی گرم عصاره ریشه آشواگاندا را دو بار در روز و به مدت 8 هفته مصرف کردند. این مطالعه نشان داد این عصاره توانسته روی کاهش استرس، خواب بهتر و کاهش سطح کورتیزول خون در مقایسه با افرادی که دارونما استفاده کردند موثر باشد. مطالعه دیگر مشابهی در سال 2012 نیز همین نتایج را در برداشت.
آشواگاندا همچنین ممکن است بتواند سایر هورمون ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. محققان در حال بررسی تاثیر این گیاه بر روی تغییر سطح انسولین، هورمون های تولید مثل و موارد دیگر هستند. در سال 2018 نتایج یک مطالعه که بر روی بزرگسالان مبتلا به افزایش سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) به مدت 8 هفته صورت گرفت نشان داد مصرف روزانه 600 میلی گرم عصاره غلیظ آشواگاندا باعث بهبود سطح TSH در افراد شده است.
باید توجه داشت مکمل های آشواگاندا در طی آزمایشات بالینی در برخی عوارض جانبی داشته اند. مصرف این گیاه و مکمل های آن ممکن است برای زنان باردار و شیرده و افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی و دارای اختلالات تیروئیدی مناسب نباشد.
پنج انگشت
گیاه پنج انگشت نیز به صورت کپسول در دسترس است. این گیاه به صورت ترکیبی با کوهوش سیاه به شکل مکمل استفاده می شود و برای کاهش علائم یائسگی و سلامت دستگاه تناسلی زنان کاربرد دارد.
پنج انگشت در واقع میوه یک گیاه است و حاوی ترکیبات دیترپنوئید می باشد. ترکیبی که احتمال می رود عامل تاثیر این مکمل بر روی هورمون هایی مانند پرولاکتین و انتقال دهنده عصبی دوپامین باشد.
بررسی ها حاکی از این هستند که این گیاه می تواند باعث کاهش سطح هورمون پرولاکتین در خون شود. افزایش این هورمون در خون با PMS یا سندرم پیش از قاعدگی مربوط است. همچنین مکمل گیاه پنج انگشت می تواند علائم خاصی مانند درد پستان را در دوره پیش از قاعدگی درمان کند. مطالعات دیگری نیز اثر این گیاه را بر کاهش علائم یائسگی، درمان مشکلات ناباروری و PCOS بررسی کرده اند.
هر چند به نظر می رسد پنج انگشت از جمله گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن باشد و بتواند به تعادل برخی هورمون ها مانند پرولاکتین کمک کند اما دانشمندان عقیده دارند برای تایید و نتیجه گیری در مورد اثر بخشی آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
مرزنجوش
از این گیاه از زمان های قدیم برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شده است. در این گیاه ترکیبات فعالی مانند اسیدهای فنولیک و فلاونوئیدها وجود دارد که به احتمال خواص دارویی مرزنجوش را به وجود آورده اند.
در تحقیقات اولیه در مورد خواص این گیاه که بر روی انسان و حیوانات انجام شده نشان داده شد که مصرف این گیاه بر کاهش استرس و علائم سندروم پیش از قاعدگی موثر است. در مطالعه انجام شده بر روی موش ها مشخص شد که سطح هورمون تولید شده توسط تخمدان ها به نام استرادیول در موش هایی که این عصاره را مصرف کرده اند با افزایش مواجه بوده است.
در مطالعه کوچک انسانی دیگری که بر روی افراد مبتلا به PCOS انجام شد افراد روزانه دو بار و به مدت یک ماه چای مرزنجوش نوشیدند. افرادی که چای نوشیدند در مقایسه با افرادی که دارونما مصرف می کردند با کاهش قابل توجه سطح هورمون انسولین ناشتا مواجه بودند.
هر چند مرزنجوش جزو گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن محسوب می شود اما نمی توان قاطع گفت این گیاه چگونه به عنوان مکمل گیاهی برای بهبود عدم تعادل هورمونی عمل می کند. همچنین دانشمندان هشدار می دهند در مورد ایمنی استفاده طولانی مدت یا فشرده از گیاهان موثر بر هورمون ها، هنوز تحقیقات کافی انجام نشده است و باید در مورد مصرف آنها احتیاط کرد.
آیا برای متعادل کردن سطح هورمون های بدن راه های دیگری هست؟
برای ایجاد تعادل در سطح هورمون های بدن راه های متعددی وجود دارد. استفاده از گیاهان دارویی موثر بر هورمون های بدن یکی از راه هاست اما می توان با راهکارهای دیگر نیز به تعادل سطح هورمون ها در بدن کمک کرد. در ادامه به صورت خلاصه به این راهکارها اشاره خواهیم کرد:
رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی سرشار از پروتئین، فیبر، چربی های سالم و مقدار محدودی شکر می تواند به تعادل هورمون ها یاری رساند. رژیم متعادل می تواند باعث اشتهای منظم، خلق و خوی مناسب و متابولیسم کافی شود.
ورزش
انجام ورزش منظم می تواند روی هورمون های مرتبط با اشتها اثر بگذارد و باعث استفاده بهتر بدن از هورمون های انسولین شود.
نوشیدن چای سبز
نوشیدن چای سبز احتمال دارد بتواند با بهبود پاسخ بدن به هورمون، به تعادل انسولین در برخی افراد یاری رساند. هر چند برای اثبات این مسئله به تحقیقات بیشتری نیاز است.
مدیریت استرس
استرس بر تغییر سطح هورمون های کورتیزول و آدرنالین اثر دارد. بنابراین باید سطح آن را با روش های آرامش بخش کنترل کرد.
خواب کافی
کمبود خواب و قرار گرفتن در معرض نورهای مصنوعی در طول شب و در مدت طولانی می تواند باعث تغییر سطح هورمون های ملاتونین و کورتیزول شود. همچنین کمبود خواب می تواند روی مقاومت انسولین نیز اثرگذار باشد.
اجتناب از مختل کننده های غدد درون ریز
این مختل کننده ها ترکیباتی مانند دود تنباکو، علف کش ها، سموم دفع آفات، پلاستیک ها، مواد تمیز کننده و مواد معطر لوسیون ها هستند که می توانند باعث عدم تعادل هورمونی شوند.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- دارو درمانی یا گیاه درمانی
- کوهوش سیاه یا گیاه زنان چه اثراتی بر سلامتی دارد؟
- گیاه دارویی چیست ؟
