گیاهان دارویی به گیاهانی گفته می شود که حاوی ماده موثره و دارویی هستند. در پزشکی کهن داروها از گیاهان بدست می آمدند و داروهای گیاهی نقش مهمی در بهبود بیماری ها ایفا می کردند. در ایران حدود 8000 گونه گیاهی موجود است که از میان آنها 2300 گونه جزو گیاهان معطر و دارویی هستند و حدود 450 گونه آنها در عطاری ها به فروش می رسند. در مقاله امروز به معرفی پرکاربردترین گیاهان دارویی خواهیم پرداخت.
گیاه دارویی چیست؟
زمانی که یک یا برخی از اندام های یک گیاه مانند ساقه، برگ، گل، ریشه و… خواص دارویی داشته باشد به آن گیاه دارویی گفته می شود. به طور مثال به دلیل اینکه پوست ساقه گیاه دارچین خواص درمانی دارد به آن گیاه دارویی گفته می شود. مواد فعال بیولوژیکی این گیاهان دارویی می توانند بر پیکر موجودات زنده مانند انسان یا حیوان اثرات فیزیولوژیکی داشته باشند. کمتر دیده می شود که تمام قسمت های یک گیاه خاصیت درمانی داشته باشند. همچنین بسیاری مواقع قسمت های مختلف یک گیاه می توانند کاربردهای مختلفی داشته باشند. به طور مثال برگ های درخت نمدار خاصیت ملین دارند اما گل های درخت نمدار آرامش بخش هستند.
چه گیاه دارویی در ایران و جهان پرکاربرد هستند؟
از گیاهان دارویی بسیار زیادی در دنیا استفاده می شود و تعداد آنها بسیارند اما برخی از آنها در میان مردم شناخته شده تر هستند و در دسترس تر می باشند. در ادامه با شناخته ترین گیاهان دارویی آشنا می شوید:
جینسینگ
یکی از معروفترین گیاهان دارویی جینسینگ می باشد. به این گیاه نوش دارو یا گیاه جوانی نیز می گویند. از برگ ها، ریشه و میوه این گیاه استفاده می شود اما بیشترین خاصیت در ریشه این گیاه وجود دارد. جینسیگ انواع مختلفی دارد و تمام آنها خواص مشترکی با همدیگر دارند.
جینسینگ خواص درمانی بی نظیری دارد که تعدای از مهم ترین آنها به شرح زیرند:
- تقویت کننده قوای جنسی
- تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- کاهش دهنده استرس
- کاهش دهنده التهاب
- بهبود دهنده عملکرد قلب و عروق
- بهبود دهنده سیستم گوارش
- درمان کننده ناباروری
سنبل الطیب
این گیاه را علف گربه نیز می نامند که در جنگل های کم درخت و حاشیه گودال ها و جویبار ها می روید. سنبل الطیب طعم تلخی دارد اما معطر و خوشبو است. ریشه این گیاه خواص دارویی دارد و طبیعت آن گرم است. خواص دارویی آن به شرح زیر است:
- آرامش بخش اعصاب
- آرام کننده عضلات
- درمان کننده بی خوابی
- ضد تشنج و هیجان
- برطرف کننده میگرن
- ضد کرم روده و معده
- ضد اسپاسم طبیعی برای دردهای دوران قاعدگی
- کاهش دهنده فشار خون
آویشن
آویشن نیز یکی از گیاهان دارویی است که طبع گرم و خشک دارد، طعم آن تند، تلخ و کافور مانند است و بویش بسیار نافذ. خواص دارویی آویشن به شرح زیر است:
- ضدعفونی کننده طبیعی و ضد باکتری
- کمک به پیشگیری و درمان سرماخوردگی و عفونت های مجاری تنفسی
- ضد برونشیت و ضد سرفه
- ضد تشنج، ضد صرع
- ضد نفخ
- کاهش دهنده فشار خون و چربی خون
- تقویت کننده قدرت بینایی
یونجه
یونجه جزو اولین گیاهان دارویی شناخته شده توسط بشر است و به آن سلطان گیاهان دارویی می گویند. یونجه سرشار از ویتامین هایی مانند ویتامین A و K است و مواد معدنی بسیاری مانند آهن، کلسیم، منیزیم، منگنز و فسفر در آن وجود دارند. خواص دارویی آن به شرح زیرند:
- کمک به کاهش رادیکال های آزاد در بدن
- تقویت کننده سیستم گوارش بدن
- ادرار آور و کنترل کننده میزان قند خون
- برطرف کننده تصلب شرایین و کاهش دهنده بیماری های قلبی و عروقی
سنجد
سنجد نیز جزو گیاهان معروف گیاهی است. سه نوع سنجد در دنیا موجود است و دو نوع آن به نام های هیپوفار و هلاگنوس در ایران یافت می شوند. خواص دارویی این گیاه شامل موارد زیر می باشد:
- ضدالتهاب و ضد درد و مناسب افراد دچار نرمی و پوکی استخوان
- تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- موثر در درمان سرفه، سرماخوردگی، گلودرد، آنفولانزا و تب
- کنترل کننده دیابت
- موثر در درمان آرتریت روماتوئید
- کنترل کننده بیماری های قلب و عروقی
- کمک به پاکسازی و سم زدایی از کلیه ها و کبد
- بهبود دهنده وضعیت پوست با بهبود کلاژن سازی در پوست
- کمک به درمان پسوریازیس
زنجبیل
زنجبیل خواص درمانی زیادی دارد. ریشه زنجبیل طعمی تند و تیز، و طبعی گرم دارد و در آشپزی نیز از آن استفاده می شود. خواص دارویی زنجبیل به شرح زیر است:
- ضد التهاب و ضد اسپاسم
- دارای خواص ضد ویروس و قارچ و مناسب برای درمان سردرد، گلودرد و دردهای ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا
- ضد تهوع
- تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- کاهش دهنده اثرات رادیکال های آزاد
- بهبود دهنده سیستم گوارش و گردش خون
- متعادل کننده سطح قند خون و اشتها
- تسکین دهنده سوزش سردل و نفخ
- کاهش دهنده دردهای قاعدگی
بابونه
بابونه نیز گیاهی دارویی است که چای آن بسیار معروف است. از این گیاه به شکل روغن و ضماد نیز استفاده می شود. بخشی از خواص دارویی این گیاه به شرح زیر است:
- آرامش بخش قوی و مناسب برای درمان اضطراب، بی قراری و مشکلات مربوط به خواب
- تقویت کننده مغز و اعصاب، معده، حافظه و سیستم ایمنی بدن
- کمک به درمان سوختگی
- دارای خواص ضد اسپاسم و موثر برای درمان دردهای قاعدگی
- کاهش دهنده فشار خون و گشاد کننده عروق بدن
- برطرف کننده جوش های دوره نوجوانی و آکنه ها، زخم های زیرجلدی، ورم و قرمزی پوست
- ضدالتهاب، ضد میکروب، ضد سرطان
- دارای خواص آنتی اکسیدانی و محافظت کننده از بدن در برابر رادیکال های آزاد
- موثر در کاهش وزن
گل گاو زبان
گل گاو زبان گیاهی است که در فرهنگ ایرانی بسیار پرکاربرد است. بیشتر افراد دمنوش گل گاو زبان را استفاده می کنند که بسیار پر خاصیت است. این گیاه طبیعتی گرم و تر دارد و سرشار از آنتی اکسیدان و انواع ویتامین هایی مانند B، C و املاح معدنی مانند منیزیم و پتاسیم می باشد. خواص این گیاه به شرح زیر است:
- تصفیه کننده خون
- آرامش بخش اعصاب
- موثر در درمان سرماخوردگی، برونشیت و سرفه
- تقویت کننده کلیه ها و موثر برای درمان التهاب و ورم کلیه
- تقویت کننده حواس پنجگانه
- قابل استفاده به عنوان مسهل برای درمان یبوست
- تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- کاهش دهنده قند خون
- موثر در تنظیم ضربان قلب
- موثر در درمان بیماری هایی مانند سرخک و مخملک
مریم گلی
مریم گلی طبیعتی گرم و خشک دارد و از آن در مصارف دارویی، آشپزی و فرآیندهای فرآوری و آماده سازی گوشت استفاده می گردد. این گیاه سرشار از روغن های فرار و فلاونوئیدها می باشد. مریم گلی خواص زیر را دارد:
- کاهش دهنده فشار خون و قند خون
- بهبود دهنده خلق و خو و تسکین دهنده اضطراب
- بهبود دهنده کیفیت خواب
- ضد باکتری و مناسب برای درمان گلودرد
- موثر در کاهش وزن
- تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- ضد درد
- ضد سرطان
خار مریم
خار مریم نیز از جمله گیاهان دارویی است که حاوی یک آنتی اکسیدان به نام سیلیمارین است. هنوز به صورت کامل اثر این آنتی اکسیدان مشخص نشده است اما از آن برای درمان طبیعی بیماری های کبد مانند مانند یرقان، سیروز و اختلالات کیسه صفرا استفاده می شود. خواص مریم گلی به شرح زیر است:
- موثر در کاهش سطح قند خون و بهبود کلسترول در افراد مبتلا به دیابت نوع 2
- کاهش دهنده سطح کلسترول بد در بدن
- موثر در کاهش عوارض جانبی استفاده از داروهای شیمیایی در کبد
- احتمال تاثیر محافظتی آن بر کبد
- احتمال تاثیر این گیاه در درمان کبد آسیب دیده توسط سموم صنعتی مانند زایلن و تولوئن.
اسطوخودوس
اسطوخودوس گیاهی درمانی است که نقش مهمی در شل کردن عضلات و تسکین درد و آرامش فرد دارد. خواص درمانی این گیاه به شرح زیر است:
- کاهش دهنده اضطراب
- کمک به درمان افسردگی
- کاهش دهنده درد پس از جراحی با استفاده از رایحه درمانی
- کمک به کاهش دردهای قاعدگی با رایحه درمانی این گیاه
بادرنجبویه
به شکل سنتی از روغن و برگ این گیاه استفاده دارویی می شود. به نظر می رسد این گیاه می تواند از رشد برخی باکتری ها و مخمرها در بدن جلوگیری کند. از این گیاه در بسیاری از غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود و همچنین در صابون ها و لوازم آرایشی نیز کاربرد دارد. خواص دارویی این گیاه موارد زیر است:
- محلول بادرنجبویه در درمان شوره سر موثر است.
- مصرف روغن خوراکی آن می تواند در کاهش کلسترول بد خون موثر باشد.
- چای بادرنجبویه می تواند به کاهش علائم برفک دهان در افراد مبتلا به AIDS/ HIV یاری رساند.
- می تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
- به درمان سرماخوردگی یاری می رساند.
- به کاهش معده درد و استفراغ کمک می کند.
جینکو
از این گیاه دارویی قرن ها استفاده می شود. در طب سنتی چینی از برگ ها و دانه های جینکو بیشتر استفاده می شود اما تحقیقات جدید نشان می دهند عصاره این گیاه نیز خواص دارویی دارد. خواص این گیاه به شرح زیر است:
- موثر در کاهش ابتلا به برخی سرطان ها به دلیل خواص آنتی اکسیدانی قوی
- بهبود دهنده سیستم ایمنی بدن
- بهبود دهنده گردش خون و سلامت قلب
- بهبود دهنده عملکرد و سلامت مغز
- بهبود بخش بینایی و سلامت چشم
- درمان کننده سردرد و میگرن
نکات مهم در مصرف گیاهان دارویی:
گیاهان دارویی می توانند برای بدن بسیار مفید باشند اما باید پیش از مصرف آنها به نکات زیر دقت داشته باشید:
- از مصرف خودسرانه گیاهان دارویی و مکمل های گیاهی خودداری کنید.
- گیاهان و داروهای گیاهی می توانند عوارضی برای فرد داشته باشند. بنابراین مصرف آنها باید زیر نظر پزشک باشد.
- اگر پس از مصرف دچار عارضه ای شدید حتما پزشک خود را مطلع نمایید.
- اگر دچار بیماری زمینه ای مانند فشار خون و دیابت هستید و یا داروی شیمیایی استفاده می کنید پیش از استفاده از گیاهان دارویی حتما با پزشک مشورت کنید زیرا برخی داروها با گیاهان دارویی تداخل دارند.
هنگام خرید گیاهان دارویی به نکات زیر دقت داشته باشید:
- به بو و رنگ گیاه دقت کنید. تغییر رنگ و بو نشانه خرابی گیاه است.
- علائمی مانند آلودگی با حشرات یا مواد دفعی سایر حیوانات و انواع کپک ها نباید در گیاه وجود داشته باشد.
- پیش از استفاده باید خاک، گرد و غبار و سایر مواد غیرآلی از گیاه شسته شود.
- گیاه دارویی را از داروخانه ها یا عطاری های مجاز تهیه کنید.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد :
