اصطلاح نکروز در پزشکی بسیار متداول است. نکروز در توصیف مرگ بافت های بدن بکار می رود. زمانی که بافت به دلیل آسیب، عفونت یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خون کافی دریافت نکند نکروز رخ می دهد. بسیاری از قسمت های بدن می توانند دچار نکروز شوند؛ این مسئله در پوست، استخوان ها و اندام ها شایع تر است. در این مقاله با نکروز و مسائل مربوط به آن آشنا خواهید شد.
شما می توانید جهت خرید مکمل تقویت سیستم ایمنی بدن به صورت آنلاین از وب سایت داروخانه آنلاین اقدام نمایید.
انواع نکروز
نکروز انواع مختلفی دارد زیرا در بسیاری از نواحی بدن می تواند ظاهر شود. هر نوع نکروز ویژگی های خاص خود را دارد. نوع نکروز به بافت درگیر و دلیل ایجاد آن بستگی دارد.
نکروز آواسکولار
این نکروز را با نام های دیگری همچون استئونکروز، نکروز آسپتیک و نکروز استخوان نیز می شناسند. زمانیکه جریان خون به بافت استخوانی مسدود شود نکروز آواسکولار رخ می دهد. زمانیکه جریان خون در استخوان قطع شود باعث از کار افتادن و در نتیجه مرگ بافت می شود. شایع ترین نوع این نکروز هپ می باشد.
نکروز انعقادی
زمانیکه جریان خون یا اکسیژن در هر قسمتی از بدن (به استثنای مغز) کاهش یابد باعث نکروز انعقادی می شود. در هنگام بروز این نکروز سلول های مرده تا چند روز پس از مرگ سفت می مانند و طبیعی به نظر می رسند.
نکروز کازئوس
این نکروز بر اثر عفونت باکتریایی یا قارچی به وجود می آید. یکی از دلایل شایع این نکروز بیماری سل می باشد. در اثر نکروز کازئوس سلول های مرده نرم و سفید دیده می شوند. سلول ها در این حالت همانند پنیر توصیف می شوند. کلمه کازئوس هم معنای پنیر مانند می دهد.
نکروز گانگرن
به این نوع نکروز سیاه مردگی نیز می گویند و بر اثر آن پوست سیاه می شود. زمانیکه جریان خون در پاها قطع شود این اتفاق رخ می دهد. گاهی این بافت مردگی در انگشتان و بازوها نیز قابل رویت است.
نکروز لوله ای حاد
نکروز لوله ای حاد نوعی اختلال کلیوی است. زمانیکه سلول های لوله های کلیه آسیب ببینند نارسایی حاد کلیه ممکن است رخ دهد. این لوله ها مجاری باریکی در کلیه ها هستند که به فیلتر کردن خون هنگام عبور از کلیه ها کمک می کنند.
نکروز پاپیلاری کلیه
این نکروز نیز نوعی اختلال کلیوی است و بر اثر مرگ پاپیلای کلیوی رخ می دهد. پاپیلای کلیوی منافذ لوله ها هستند که وارد کلیه شده و به انتقال ادرار به مثانه کمک می کنند.
نکروز چربی
این نکروز در بخش هایی از بدن که بافت چربی زیادی دارند مانند بافت سینه و پانکراس ایجاد می شود. مواردی مانند جراحی، آسیب یا پرتودرمانی باعث آسیب به این بافت ها و ایجاد نکروز چربی می شوند. پس از ایجاد نکروز چربی، سلول های آسیب دیده به تولید آنزیم هایی می پردازند که باعث می شوند آنها به مایع تبدیل شوند. این سلول های مایع با ترکیب با کلسیم باعث ایجاد رسوبات گچی و سفید رنگی روی سلول ها می شوند. شایع ترین علت ایجاد نکروز چربی، پانکراتیت حاد است.
نکروز میعانی
نکروز میعانی به طور معمول در مغز، ریه ها یا بافت های اطراف محل عفونت به وجود می آید. در اثر آن سلول های مرده چند ساعت پس از مرگ به صورت کامل یا تقریبا حل شده و تبدیل به مایع غلیظ و چسبناکی می شوند. گاهی در این شرایط به علت تشکیل چرک، سلولها زرد رنگ می شوند. عامل ایجاد نکروز میعانی عفونت باکتریایی، ویروسی، عفونت قارچی یا انگلی می باشد.
نکروز فیبرینوئید
این نوع از نکروز در داخل رگ های خونی ایجاد می شود. زمانیکه نوعی بیماری یا عفونت خود ایمنی به رگ های خونی آسیب بزند نکروز فیبرینوئید رخ می دهد. در محلی که نکروز رخ داده سلول های مرده به رنگ صورتی و بدون ساختار به نظر می رسند که دلیل آن نشت پروتئین های پلاسما از دیواره رگ های خونی می باشد. بافتی که درگیر این نکروز شده را نمی توان با چشم های غیرمسلح دید. زیرمیکروسکوپ می توان التهاب و تجمع ماده ای به نام فیبرینوئید را در دیواره رگ های خونی مشاهده کرد.
نکروز پرتویی
این نکروز زمانی که مغز، سر و گردن در معرض مقدار بیش از حد تشعشعات قرار گیرد ایجاد می شود و عارضه جانبی نادری می باشد. این نکروز می تواند باعث مرگ دائمی بافت مغز گردد.
نکروز پوست
زمانیکه جریان خون به بافت های بدن یا اندام های داخلی مسدود شود نکروز پوست رخ می دهد. این نکروز بیشتر در دست ها، پاها و انگشتان دست و پا دیده می شود. دلیل این نکروز می تواند عفونت باکتریایی باشد.
نکروز پالپ
به نکروز پالپ نکروز دندان نیز می گوید و براثر آن گوشت نرم (پالپ) داخل اندام از بین می رود. هر دندان دارای محفظه ای است که تکه های کوچک گوشت را در خود جا داده است. در داخل هر کدام از این محفظه ها اعصاب و عروق خونی وجود دارند. زمانی که دندان آسیب ببیند یا دچار پوسیدگی شود پالپ عفونی شده و از بین می رود.
استئونکروز فک
این نکروز نوعی نکروز آواسکولار می باشد و اختلال دهانی نیز محسوب می گردد. استئونکروز فک هنگام مرگ سلول های استخوان فک رخ می دهد و باعث درد شدید دهان و فک می گردد. خروج چرک از دهان و فک می تواند علامت این نکروز باشد.
علل ایجاد نکروز
برخی از عوامل می توانند در بروز نکروز نقش مهمی داشته باشند. در ادامه با شایع ترین علل ایجاد نکروز آشنا می شوید:
آسیب ها
جراحت با آسیب رساندن به رگ های خونی می تواند باعث قطع جریان خون به استخوان و بافت شود. هر نوع حادثه ای می تواند باعث یک آسیب دردناک و ایجاد نکروز گردد. سرما زدگی یا هیپوترمی نیز می تواند به بافت آسیب شدید برساند و باعث نکروز گردد. بافت آسیب دیده در صورت عدم درمان سریع، التیام پذیر نمی باشد و باید با جراحی برداشته شود.
آسیب های دیگری که باعث نکروز می شوند به شرح زیرند:
- سوختگی شیمیایی؛
- سوختگی الکتریکی؛
- شکستگی استخوان؛
- قرارگیری در معرض تشعشعات؛
- آسیب شدید مغز.
عفونت
عفونت های ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی نیز می توانند منجربه نکروز شوند. برخی از عفونت ها بیشتر از بقیه در بروز نکروز نقش دارند. به طور مثال نوعی باکتری به نام استرپتوکوک گروه A یکی از شایع ترین عفونت های مسبب نکروز است. سایر ویروس های باعث نکروز به شرح زیرند:
- ویروس واکسینیا (مربوط به آبله)
- ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1)
- ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
- ویروس نیل غربی
انفارکتوس
نکروز ناشی از انفارکتوس به طور معمول در نتیجه لخته شدن خون ایجاد می شود؛ به طور مثال در ترومبوز ورید عمقی که در رگ خونی ایجاد می شود و جریان خون به ناحیه را مسدود می کنند. وقتی خون دوباره به سرعت در ناحیه به جریان نیفتد بافت می میرد.
بیماری ها
برخی بیماری های خودایمنی می توانند باعث نکروز شوند. لوپوس اریتماتوز سیستمیک یکی از شایع ترین آنهاست. افرادی که در حال درمان این بیماری با کورتیکواستروئیدها هستند بیشتر در معرض این خطر می باشند زیرا مصرف این دارو در طولانی مدت باعث ضعیف شدن استخوان ها می شود. بیماری های دیگری مانند موارد زیر نیز در آسیب رسیدن به رگ ها و مسدود کردن جریان خون به بافت ها و استخوان ها و بروز نکروز موثر هستند:
- بیماری گوچر
- بیماری سلول داسی شکل
- نارسایی مزمن کلیه
- سندرم کوشینگ
- اعتیاد به الکل
- بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار یا رفع فشار
سموم
برخی عوامل شیمیایی مانند زهر، سم و برخی داروها نیز می توانند باعث نکروز شوند. قرار گرفتن در معرض آرسنیک که در مرگ موش و آب های زیرزمینی آلوده وجود دارد می تواند باعث نکروزدر کلیه ها شود. نیش برخی موجودات مانند مار و عنکبوت نیز در صورت عدم درمان می تواند نکروز به همراه داشته باشد.
علائم نکروز
علائم نکروز با توجه به بافت درگیر می تواند متفاوت باشد:
نکروز کلیه
- تکرر ادرار یا ادرار دردناک
- درد کمر یا پهلو
- ادرارکردن به مقدار زیاد
- ادرار تیره و خونی یا کدر
نکروز ناشی از زخم
- تب و لرز
- بی حالی
- تاول های پوستی
- درد غیر قابل تحمل
- تپش قلب سریع (بیش از ۱۰۰ تپش در دقیقه)
- گسترش قرمزی زخم
- صدا دادن مفاصل (کریپتوس)
- تعریق بیش از حد
- درد و سوزش در نزدیکی زخم
- بیرون آمدن مایع مایل به خاکستری و بدبو از زخم
عوامل زمینه ساز نکروز
برخی شرایط و مشکلات می توانند احتمال بروز نکروز را بالا ببرند:
- افزایش سن می تواند آسیب پذیری فرد را در برابر آسیب ها و بیماری های عروقی بالا ببرد و زمینه ساز نکروز شود.
- زخم باز مانند برش جراحی یا آبسه خطر عفونت و در نتیجه نکروز را بالا می برد. به طور مثال جراحی بینی از آنجا که باعث آسیب به پوست بینی می شود می تواند نکروز به همراه داشته باشد.
- اعتیاد به الکل می تواند در طول زمان باعث آسیب به سلول های کبدی و در نهایت نکروز کبدی گردد.
- استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزولون نیز می تواند خطر نکروز را بالا ببرد.
- برخی از بیماری ها مانند بیماری های عروقی، نارسایی مزمن کلیه، دیابت ملیتوس و اچ آی وی نیز می توانند احتمال ایجاد نکروز را در فرد بالا ببرند.
درمان نکروز چگونه انجام می شود؟
زمانیکه جریان خون در بافت و قسمتی از بدن دچار انسداد شود آنقدر دردناک است که فرد را سریع نیازمند پزشک و اقدام درمانی می کند. برای درمان ابتدا پزشک به شناسایی علت مرگ سلولی می پردازد. اولین اقدام بازگرداندن جریان خون به ناحیه آسیب دیده برای جلوگیری از آسیب بیشتر است. زمانیکه جریان خون بازیابی شد ممکن است به جراحی برای برداشتن بافت مرده نیاز باشد. ممکن است برای درمان از درمان دارویی نیز که شامل مصرف آنتی بیوتیک است استفاده شود.
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- با انواع سرطان پوست و روش درمان آن آشنا شوید!
- انواع درمان سرطان تیروئید
- انواع سرطان ریه؛ علائم و درمان آن
