بسیاری از افراد در طول زندگی خود ویتامین ها و مواد مغذی مورد نیاز بدن را از رژیم خود دریافت نمی کنند و این مسئله می‌تواند باعث بروز سوء تغذیه در آنها شود. سوء تغذیه می تواند هم ناشی از دریافت کم مواد غذایی و هم ناشی از زیاده روی و مصرف نامتعادل مواد غذایی باشد. در مقاله امروز به سوء تغذیه و نکات بسیار مهم در مورد آن اشاره خواهیم کرد.
سوء تغذیه چیست؟
سوء تغذیه عارضه ای است که در نتیجه دریافت ناکافی مواد غذایی یا نامتعادل بودن گروه های مختلف مواد غذایی در رژیم غذایی ایجاد می شود. جالب است بدانید این عارضه فقط در افرادی که مواد غذایی کافی دریافت نمی کنند رخ نمی دهد. بسیاری از افرادی که حتی اضافه وزن دارند و بیشتر از کالری مورد نیاز بدنشان دریافت می‌کنند، می‌توانند به سوء تغذیه مبتلا شوند. در این مورد سوء تغذیه می تواند ناشی از رژیم غذایی نامناسب باشد یعنی با وجود کالری دریافتی بالا، ویتامین ها و مواد معدنی به بدن نمی رسند.
علاوه بر تغذیه نامناسب، مشکل در دریافت مواد غذایی، شرایط مختلف جسمی و روانی، وضعیت اقتصادی نامناسب و درآمد کم نیز می‌توانند باعث سوء تغذیه شوند. سوء تغذیه می تواند عوارضی همچون اختلال در رشد، کمبود وزن و یا کاهش وزن را به همراه داشته باشد.
سوء تغذیه چه عوارضی برای بدن دارد؟
افرادی که دچار سوء تغذیه می شوند غذای کمی مصرف می‌کنند و به همین دلیل با مشکل کمبود مواد مغذی در بدن مواجه هستند. عوارض زیر می تواند بر اثر ابتلا به سوء تغذیه رخ دهد:
- افزایش خطر ابتلا به عفونت ها
- درمان با تاخیر و بهبود دیرهنگام زخم ها و بیماری ها
- اختلال در سلامت عمومی بدن در کوتاه مدت و بلند مدت
- اختلال در تمرکز برای درس خواندن و کار کردن
همچنین سوء تغذیه می تواند باعث برخی کمبودها و بروز بیماری ها در فرد شود. این کمبودها می توانند به شرح زیر باشند:
کمبود ویتامین A
کودکانی که به کمبود این ویتامین دچارند با مشکلات بینایی درگیر هستند.
کمبود ویتامین سی
کمبود ویتامین سی باعث بروز بیماری اسکوربیک می شود. این بیماری در افرادی که از یک رژیم سرشار از میوه و سبزیجات بهره مند نیستند، بیشتر دیده می شود. همچنین افراد مسن، کسانی که مصرف الکل در آنها بالاست و یا با مشکلات سلامت روان درگیر هستند نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند.
کمبود شدید همه ویتامین ها و مواد مغذی
کمبود شدید می‌تواند باعث بیماری کواشیورکور شود. یکی از علائم این بیماری شکم متسع است. ماراسموس یکی دیگر از عوارض سوء تغذیه شدید می باشد. افراد مبتلا بافت عضلانی و چربی بسیار کمی در بدن دارند.
انواع سوء تغذیه
سوئ تغذیه به دو شکل زیر دیده می شود:
کمبود مواد غذایی
در صورت عدم دریافت کالری مناسب ریز مغذی های مورد نیاز و پروتئین به بدن نمی رسد. در نتیجه این وضعیت، فرد با مشکل کمبود وزن نسبت به قد و سن مواجه می شود.
تغذیه بیش از اندازه
در این وضعیت فرد کالری و مواد مورد نیاز را دریافت می کند اما چون این کالری اضافی از طریق مواد نه چندان مغذی وارد بدن می شود آسیب های زیادی را با خود به همراه دارد. مواد غذایی نه چندان مغذی فست فود، شیرینی جات و غذاهای سرخ کردنی می باشند که ویتامین و مواد مغذی لازم را به بدن نمی رساند و تنها دریافت کالری را بالا می برند.
علائم سوء تغذیه
سوء تغذیه می تواند با علائم زیر همراه باشد:
- کاهش بافت چربی بدن
- کاهش بافت عضلانی بدن
- خستگی و تحریک پذیری
- لرز و احساس سرمای همیشگی
- افسردگی
- آسیب پذیری و افزایش خطر ابتلا به بیماری ها
- ناتوانی در تمرکز
- بی اشتهایی و عدم علاقه به غذا و نوشیدنی ها
- به تعویق افتادن روند بهبود زخم ها
- مشکل در تنفس
- نارسایی قلبی
علائم سوء تغذیه در کودکان
کودکان مبتلا به سوء تغذیه علائم زیر را ممکن است تجربه کنند:
- برآمدگی شکم
- وزن بسیار کم
- خستگی و کمبود انرژی
- مشکل در یادگیری
- استرس، اضطراب و تحریک پذیری
دلایلی که می توانند باعث سوء تغذیه شوند
برخی مشکلات می توانند باعث شوند که فرد به مرور با کمبود مواد مغذی در بدن مواجه شود. در ادامه به این موارد خواهیم پرداخت:
مصرف کم مواد غذایی
عدم برخورداری از تغذیه کافی و اصولی می تواند فرد را دچار سوء تغذیه کند. مصرف کم مواد غذایی می تواند به علت مشکلی در بدن باشد. مواردی که در ادامه می‌آیند می توانند برای بدن در جذب مواد مغذی مشکلاتی را ایجاد کنند:
- ابتلا به بیماری های کبدی
- ابتلا به سرطان
- مصرف داروهایی که خوردن غذا را با مشکل همراه می کنند.
- شرایط منجر به مشکل در بلع یا ایجاد حالت تهوع
- مشکلات دهانی مانند داشتن دندان مصنوعی با اتصالات بد
مشکلات اجتماعی و تحرک
برخی عوامل می توانند باعث تغییراتی در عادات غذایی شوند و سوء تغذیه را در پی داشته باشند. موارد زیر از آن جمله اند:
- وجود هرگونه اختلال گوارشی
- وضعیت اقتصادی و مالی نامناسب برای تهیه غذا
- مشکلات جسمی برای تهیه غذا
- نداشتن مهارت کافی برای پخت و پز
- ناتوانی مالی و جسمی برای خروج از منزل و تهیه مواد مغز
- زندگی کردن به تنهایی
مشکلات گوارشی
مشکلات گوارشی نیز می توانند باعث بروز سوء تغذیه شوند:
- بیماری سلیاک
- بیماری کرون
- اولسراتیو کولیت
- اسهال یا استفراغ مداوم
مشکلات سلامت روان
شرایط روانی نیز می تواند اثراتی برای تغذیه افراد داشته باشد و باعث سوء تغذیه گردد. بیماری هایی همچون موارد زیر از آن جمله اند:
- دمانس یا زوال عقل
- بی اشتهایی عصبی
- افسردگی
- اسکیزوفرنی
تشخیص سوء تغذیه چگونه انجام می شود؟
تشخیص این عارضه با غربالگری، بررسی نمودارهای کاهش وزن و شاخص توده بدنی فرد انجام می گردد. برای بررسی سطح ویتامین ها و مواد مغذی برای فرد آزمایش تجویز می گردد. تست ها و آزمایش های زیر ممکن است برای تشخیص استفاده شود:
- بررسی شرایط عمومی
- تست خون
- تست پر آلبومین برای تعیین سطح پروتئین
- تست خون برای تعیین سطح آهن و ویتامین ها
- تست آلبومین برای تشخیص بیماری کبد و کلیه
درمان سوءتغذیه چگونه انجام می شود؟
اگر تشخیص داده شود که فردی به سوء تغذیه مبتلا است باید روند درمانی مناسبی برای او آغاز گردد. به طور معمول از متخصص تغذیه برای رفع مشکل مشورت گرفته می شود. راهکارها معمولاً به شکل زیر می باشند:
- غربالگری و نظارت مداوم
- تنظیم برنامه غذایی مناسب و استفاده از مکمل ها
- درمان هر نوع عفونت احتمالی
- درمان عوامل تشدید کننده مانند درمان حالت تهوع
- بررسی مشکلات دهانی و بلعی و درمان آنها
- دریافت وریدی مواد مغذی همچون کلسیم و پتاسیم
- در صورت نیاز بستری شدن در بیمارستان
مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
- سندرم روده چکه کن و نقش تغذیه بر آن
- تغذیه سالم با پیروی از رژیم غذایی سالم حاصل می شود!
- تغذیه در دوران چربی سوزی
